Konkurs urbanistyczno-architektoniczny na opracowanie koncepcji Zintegrowanego Centrum Komunikacyjnego wraz z terenami przyległymi w Białymstoku
II Nagroda Równorzędna (I-ej Nagrody nie przyznano)
Projekt konkursowy: 22Architekci
Data: Lipiec 2012
Lokalizacja: Białystok
Zespół autorski:
22Architekci
OPIS KONCEPCJI URBANISTYCZNEJ
Stan istniejący
Obszar niniejszego opracowania konkursowego cechuje się ogromnym potencjałem. Ten teren pomiędzy śródmieściem a dzielnicami mieszkaniowymi to w przeważającej mierze słabo zagospodarowany, zdegradowany teren pokolejowy i poprzemysłowy, znajdujący się w sąsiedztwie linii kolejowej, wyznaczającej granicę centrum Białegostoku. Po południowej stronie torów znajduje się dworzec PKS wraz z rozległą infrastrukturą parkingową, sąsiadujące z nimi tereny handlu pawilonowego oraz najstarsza, drewniana, jednorodzinna część osiedla Przydworcowego. Po północnej stronie torów znajdują się zabytkowe zabudowania dworca PKP oraz chaotycznie przekształcająca się dzielnica wzdłuż ul. Zwycięstwa. Po stronie wschodniej obszar sąsiaduje z zachodnimi rubieżami śródmieścia, charakteryzującymi się stosunkowo mało intensywną zabudową mieszkaniową, biurową i handlową. Po stronie północno-zachodniej sąsiaduje z dwiema dzielnicami mieszkaniowymi –Antoniuk(zabudowa wielorodzinna niska i wysoka) i Marczuk(zabudowa wielorodzinna o zróżnicowanej wysokości oraz zabudowa jednorodzinna).
Za wyjątkiem samego dworca PKP oraz sąsiadującej zabudowy kolejowej, w obrębie granic opracowania nie znajdują się fragmenty urbanistyczne godne zachowania, nie znajduje się też wiele wartościowej, kwalifikującej się do zachowania zabudowy. Taki stan umożliwia podjęcie się całkowitego przekształcenia, zdefiniowania na nowo przedmiotowego obszaru.
Idea i założenia programowo-przestrzenne
Ideą projektu jest stworzenie całkowicie nowej jakości przestrzennej i funkcjonalnej na styku centrum Białegostoku i jego dzielnic mieszkalnych. Kręgosłupem założenia staje się Oś Główna -dawny trakt warszawski, czyli ciąg ulic Św. Rocha –Zwycięstwa –Jana Pawła II, którego środkowa część –ul. Zwycięstwa –stanie się miejską, tętniącą życiem ulicą o niewielkiej intensywności ruchu kołowego, nasyconą natomiast funkcjami handlowymi i usługowymi. Powiązanie jej poprzez Zintegrowane Centrum Komunikacyjne szeroką, efektowną pieszo-rowerową kładką z ulicą Świętego Rocha, prowadzącą od Rynku Kościuszki, ulicy Lipowej i kościoła Św. Rocha, czyni ją bezpośrednim przedłużeniem centrum Białegostoku. Poprzez powiązania Nowej Dzielnicy z istniejącymi osiedlami Antoniuk i Marczuk, Nowa Dzielnica staje się naturalnym, lokalnym centrum, dowiązującym północno-zachodnie dzielnice mieszkaniowe do śródmieścia.
Zwornikiem całego układu staje się Zintegrowane Centrum Komunikacyjne, wiążące komunikację PKP i PKS z komunikacją miejską oraz Osią Główną. Dworzec PKP zostaje przeniesiony na stronę południową torów oraz połączony z dworcem PKS i wielofunkcyjnym zespołem handlowo-rozrywkowo-biurowym. Taki zabieg umożliwia skupienie wszystkich rodzajów komunikacji zbiorowej w jednym miejscu oraz ich lepsze powiązanie z centrum Białegostoku (podłączenie pod obwodnicę śródmieścia). Cały kompleks spięty jest z dawnym, zabytkowym budynkiem dworca PKP halą peronową i przechodzącą przez nią na poziomie +1 platformą, zapewniającą wygodny dostęp ruchomymi schodami i rampami oraz windami na wszystkie perony. Dzięki temu zapewnione jest możliwie najwygodniejsze przemieszczanie się pomiędzy poszczególnymi częściami Centrum, ujęte w efektowną architektonicznie oprawę unoszącego się ponad peronami wewnątrz hali ciągu komunikacyjnego .
Od strony ulicy, Centrum nadwiesza się nad głębokim podcieniem, przykrywającym pętlę dla autobusów komunikacji miejskiej oraz taksówek. Całość układu umożliwia więc szybkie i wygodne przesiadanie się pomiędzy wszystkimi dostępnymi środkami komunikacji zbiorowej.
Osobnym elementem założenia jest zespół zabudowy pomiędzy ulicami Kopernika, Łomżyńską i projektowaną 21 KDZ, który został zaprojektowany jako intensywna, pierzejowa zabudowa mieszkaniowo-biurowa, stanowiąca uporządkowany, miejski wjazd do strefy śródmiejskiej i stymulując przekształcanie i dogęszczanie zabudowy po wschodniej stronie ulic Łomżyńskiej i Bohaterów Monte Cassino.
Rozwiązania kompozycyjne
Kręgosłupem kompozycyjnym całego układu jest Oś Główna, czyli oś dawnego traktu warszawskiego (ul. Św. Rocha –Zwycięstwa –Al. Jana Pawła II). Punktem węzłowym, spinającym Nową Dzielnicę ze śródmieściem, jest przejście Osi przez budynek Zintegrowanego Centrum, ujęte dwiema wieżami biurowymi, tworzącymi Bramę Dworcową. Pomiędzy wieżami wznosi się szeroka kładka –deptak, prowadząca ponad torami na Plac Dworcowy i ulicę Zwycięstwa. Proporcje i wysokość wież zostały tak dobrane, żeby uczynić je charakterystycznym znakiem przestrzennym Zintegrowanego Centrum, nie wchodząc jednocześnie w konflikt ze znajdującą się nieopodal, o ponad 30metrów wyższą dominantą –wieżą kościoła Świętego Rocha.
Plac Dworcowy organizuje przestrzeń po północnej stronie torów i staje się teatrem życia towarzyskiego, skupiając wokół siebie galerie sztuki, kluby, restauracje, puby i kawiarnie.
Rozwiązania krajobrazowe
Pomiędzy Osią Główną a Aleją Solidarności zabudowa mieszkaniowa rozluźnia się, przechodząc ze zwartych struktur pierzejowych w niską, wielorodzinną zabudowę punktową w zieleni. Po środku podłużnej, zielonej przestrzeni parkowo-mieszkaniowej wije się założenie wodne, zaczynające się przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych, mijające Wyższą Szkołę Ekonomiczną i kończące się taflą wody na placu u stóp Domu Kultury, przed głównym wejściem do Kampusu Naukowego. Założenie parkowe tworzy atrakcyjną przestrzeń wypoczynku, zintegrowaną z wnikającą weń zabudową. Odpowiednie zapisy planu (np. zakaz grodzenia osiedli) zagwarantują stworzenie przestrzeni o wysokich walorach funkcjonalnych i estetycznych.
Ważnym elementem jest przekształcenie przed-dworcowego placu parkingowego w miejski plac pieszy, wzbogacony akcentami zieleni, wody oraz małą architekturą. Plac ten, po „spokojnej” stronie Zintegrowanego Centrum, ma szansę stać się jedną z najprzyjemniejszych przestrzeni publicznych w mieście.
Rozwiązania komunikacyjne
Przekształcenie opracowywanych terenów będzie umożliwione dzięki uzupełnieniu układu drogowego w tej części miasta. Najważniejszymi inwestycjami staną się przebudowa i domknięcie obwodnicy śródmieścia (Bohaterów Monte Cassino –Łomżyńska)oraz jej połączenie z wlotem od strony Warszawy (Al. Jana Pawła II) za pomocą nowej trasy 6 KDG, przerzuconej nad torami po zachodniej stronie Nowej Dzielnicy i Zintegrowanego Centrum Komunikacyjnego.
Przeniesienie dworca PKP na południową stronę torów oraz zlikwidowanie bezpośredniego połączenia ul. Zwycięstwa z Al. Jana Pawła II umożliwi zredukowanie i uspokojenie ruchu kołowego wewnątrz Nowej Dzielnicy (rozpościerającej się pomiędzy Aleją Solidarności, nową trasą 6 KDG a torami), a z ul. Zwycięstwa uczyni atrakcyjną dla pieszych, miejską ulicę, prowadzącą od Bramy Dworcowej, kładki i oddanego pieszym, wypełnionego kulturą, gastronomią i zielenią Placu Dworcowego po zamykający perspektywę słup wodny na placu przy ulicy 6 KDG.
Kręgosłupem Zespołu Południowego jest łącząca ul. Kopernika z ul. Bohaterów Monte Cassino ulica 21 KDZ, ujęta z obu stron pierzejami z usługami w parterach.
Pozostałe rozwiązania funkcjonalno-przestrzenne
Pomiędzy funkcję mieszkaniową wplecione zostały rozmaite funkcje uzupełniające –istniejące budynki oświatowe, zespół zabudowań dawnego Przedsiębiorstwa Tekstylnego przeznaczony pod działalność uczelni wyższych i laboratoriów naukowych, sąsiadujący z nimi budynek Domu Kultury, przedszkole przy ulicy 11 KDD oraz nowoczesna hala targowa wraz z zadaszonym placem targowym pośrodku ul. Zwycięstwa.
W zachodniej części Nowej Dzielnicy, wzdłuż nowoprojektowanej ulicy 6 KDG, zaprojektowano zabudowę biurową, stanowiącą z jednej strony ochronę części mieszkaniowej przed hałasem, a zarazem wzbogacenie funkcjonalne dzielnicy w optymalnym dla takiej funkcji miejscu (atrakcyjna lokalizacja na w jeździe z Warszawy, blisko centrum, tuż przy węźle komunikacji zbiorowej).
Zespół Południowy to intensywnie zabudowana tkanka mieszkaniowo-biurowa, skomponowana wokół przebiegającej środkiem ulicy 21 KDZ i ustawionego prostopadle do niej, podłużnego, zielonego skweru, stanowiącego wysłonięty od ruchliwych ulic azyl dla mieszkańców i pracowników biur.
Połączenia funkcjonalne
Nowa Dzielnica spina funkcjonalnie sąsiadujące osiedla, podłączając je zarazem, za pomocą szeregu atrakcyjnie zaprojektowanych przestrzeni publicznych, z centrum Białegostoku. Wielofunkcyjna zabudowa śródmiejska, poprzez Zintegrowane Centrum Komunikacyjne oraz wzdłuż nowej trasy 6 KDG, rozpościera się na tereny w najbliższym sąsiedztwie linii kolejowej. Pozostałe obszary nasycone zostają zabudową mieszkaniową o skali nawiązującej do sąsiadujących osiedli oraz do historycznego centrum miasta.
KONCEPCJA PROGRAMU FUNKCJONALNO-UŻYTKOWEGO ZINTEGROWANEGO CENTRUM KOMUNIKACYJNEGO
Sercem projektowanego założenia urbanistycznego jest zespół Zintegrowanego Centrum Komunikacyjnego, zszywający przestrzeń miasta po obu stronach torów. Główny budynek Centrum zaprojektowany jest po wschodniej stronie linii kolejowej, wzdłuż ulicy Bohaterów Monte Cassino. W jego północnej części, przecięty jest kładką w osi ulic Świętego Rocha i Zwycięstwa. W południowej –połączony z rozbudowanym budynkiem dworca PKS oraz spięty z halą peronową PKP i starym budynkiem dworca zawieszoną nad torami platformą. Przeniesienie dworca PKP na południową stronę torów umożliwi stworzenie wielofunkcyjnego, zintegrowanego centrum komunikacyjnego, podczepionego bezpośrednio do obwodnicy śródmieścia. Jednocześnie stary, zabytkowy budynek dworca zyska nowe życie po przekształceniu go w kulturalne centrum dzielnicy.
Wejścia do poszczególnych części Zintegrowanego Centrum rozlokowane są w głównej mierze wewnątrz głębokiego podcienia od strony ul. Bohaterów Monte Cassino, skrywającego pod dachem podjazd dla autobusów miejskich oraz taksówek. Do istniejącego budynku dworca PKS dokleja się nowa, przestronna hala dworca PKP, z antresoli której biegnie platforma prowadząca na poszczególne perony. Na antresoli i platformie zlokalizowane są wszelkiego typu funkcje pierwszej potrzeby dla pasażerów (gastronomia, artykuły spożywcze, prasa, pamiątki). Po drugiej stronie torów, platforma kończy się nad istniejącą jednokondygnacyjną częścią starego budynku dworcowego, uzupełniając jego bryłę nowoczesną, transparentną dobudową, skrywającą windy i schody ruchome prowadzące z platformy na Plac Dworcowy.
Nowa hala dworcowa PKP połączona jest z 3-kondygnacyjną galerią handlowo-usługowo-rozrywkową. Na pierwszych dwóch kondygnacjach, aż do Bramy Dworcowej, rozciąga się funkcja handlowa. Ponad nią, na trzeciej kondygnacji zlokalizowane są zespół sport i fitness oraz klub rozrywkowy (kręgle, bilard, gastronomia). Pomiędzy tymi zespołami zaprojektowano plac na dachu, będący w ciepłą część roku dodatkową atrakcją dla gości kompleksu. Pozostałe dachy zaprojektowano jako zielone, pokryte niewymagającą pielęgnacji, a atrakcyjną w odbiorze zielenią ekstensywną (rozchodniki, porosty).
Po drugiej stronie Bramy zlokalizowane jest kino wielosalowe, połączone z częścią handlową przejściem pod kładką. Sama brama to dwa budynki biurowe o dynamicznych kształtach, stanowiące nową ikonę architektoniczną Białegostoku.
Pod całością kompleksu zlokalizowany jest parking podziemny na potrzeby pasażerów, klientów galerii handlowej oraz pracowników biur (wydzielony). Do parkingu prowadzą dwa wjazdy –jeden od strony wschodniej, na tyłach kina wielosalowego, a drugi od strony południowej, przebiegający dwoma jednokierunkowymi tunelami pod ul. Bohaterów Monte Cassino.
Zabudowania po stronie starego dworca ulegają przekształceniom. Tak jak nowy budynek Zintegrowanego Centrum przy ul. Bohaterów Monte Cassino jest dynamicznym, wielofunkcyjnym sercem miasta, tak Plac Dworcowy i przylegająca do niego zabudowa staje się salonem Białegostoku, miejscem odpoczynku, kultury i rozrywki. W głównej części starego budynku dworca zlokalizowano galerię sztuki, korzystającą także z powierzchni samego placu jako terenu ekspozycji. W pozostałych budynkach umieszczono wszelkiego rodzaju gastronomię i rozrywkę (kluby, puby, restauracje i kawiarnie), a na placu przewidziano ogródki kawiarniane, zieleń, fontanny ukryte w posadzce placu i przestrzeń ekspozycji sztuki współczesnej.
Zarówno perony kolejowe, jak i autokarowe, przekryte zostały wysokimi, jednoprzestrzennymi halami o transparentnym przekryciu, nadającymi dworcom nową jakość, o standardzie rzadko jeszcze w Polsce spotykanym. Pasażerowie oczekujący na swój środek transportu będą chronieni przed wszelkimi niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi –nie tylko deszczem, ale także wiatrem czy niską temperaturą.
BILANS POWIERZCHNIOWY ZINTEGROWANEGO CENTRUM:
Powierzchnia zabudowy (bez hal peronowych):27400 m2
Powierzchnie poszczególnych funkcji:
Dworzec PKS:4800 m2
Dworzec PKP:5900 m2
Galeria handlowa:32400 m2
Część rozrywkowa:13400 m2
Część biurowa:15600 m2
Parking podziemny:16000 m2
Galeria sztuki: 1500 m2