Projekt Orientarium w Łodzi pracowni Szlachcic Architekci zdobył najważniejszą w Polsce nagrodę architektoniczną – Grand Prix SARP 2023 oraz Nagrodę Roku SARP 2023 za budynek użyteczności publicznej. Nowoczesny kompleks przybliżający odwiedzającym faunę i florę Azji Południowo-Wschodniej został także uznany przez International Property Awards za najlepszy projekt architektoniczny na świecie w dwóch kategoriach Leisure Architecture i Public Service Architecture 2022-2023. Na gali IPAX w Londynie projekt otrzymał nagrodę Best International Leisure Architecture i Best International Public Service Architecture 2022-2023. Dorota Szlachcic, autorka projektu przybliża nam architekturę biotopów oraz projekt wielokrotnie nagradzanego łódzkiego Orientarium.
Orientarium, ZOO Łódź
Pracownia: Szlachcic Architekci sp. z o.o.
Autorzy: Dorota Szlachcic, Szlachcic Architekci sp. z o.o.
Współpraca autorska: arch.S. Piasek, J. Kilen, K. Szczepański, A. Stanisławska, P. Koprowska, N. Sawicka, M. Konikiewicz, J. Bartnikowska, A. Spychalska
Inwestor: Miejski Ogród Zoologiczny w Łodzi sp. z o.o.
Wykonawca: Mosty Łódź S.A.
Zdjęcia: Piotr Walendziak, Maciej Lulko, Dorota Szlachcic, Paweł Augustyniak
Orientarium w Łodzi
Od 2014 roku stało się polską specjalnością ratowanie budżetów wielkich miast i podupadających ogrodów zoologicznych poprzez olbrzymie inwestycje w immersyjne projekty biologiczne. Oceanaria, takie jak Georgia Aquarium, Monterey Bay Aquarium, Ozeaneum w Stralsundzie, California Academy of Sciences czy Oceanário de Lisboa, powstawały, oczywiście, dużo wcześniej. To instytucje naukowe, które bawią, edukują, promują ochronę bioróżnorodności (conservation of biodiversity), naukę poprzez zabawę(edutainment).
Polski patent polega na połączeniu wyrafinowanego oceanarium ze wzbogaconą hodowlą (enrichment) w środku ogrodu zoologicznego tworząc wewnętrzne i zewnętrzne atrakcyjne strefy spędzania wolnego czasu dla całej rodziny, dostępne przez cały rok. 30 lat temu słynny zoolog i dyrektor zoo w Bazylei Heini Hediger powiedział: „Wstyd mi, że ogrody zoologiczne muszą istnieć”. My, ludzie zniszczyliśmy naturalne środowisko, zjedliśmy całkowicie wiele gatunków, których ochroną i przetrwaniem zajmuje się współczesne ZOO. Większość rezydentów ogrodów, to ofiary nielegalnego handlu dzikimi zwierzętami i polowań na bushmeat i ich potomkowie.
Pierwsze zbiorniki wodne z afrykańskimi biotopami podwodnymi powstawały dla Afrykarium we Wrocławiu, jako pole doświadczalne dla następnych projektów takich jak Orientarium w Łodzi. Wielki błękit, namacalny kontakt z podwodnym światem, ocalałą naturą, stał się niesłychanie inspirujący. Żeby poczuć głębię Pacyfiku, której doświadczyć mogą tylko profesjonalni nurkowie, należało zaprojektować całą tę misterną scenografię, zbudować modele 3D wszystkich ekosystemów, szanując zachowania zwierząt, poznając ich potrzeby, studiując charakterystyczne formacje skalne podwodne i nadwodne. Na całym obiekcie zostało zastosowane wiele technologii w zależności od wymagań technicznych zbiorników wodnych. Poza wykorzystaniem materiałów z atestami do wody pitnej, należało przewidzieć technologie oparte na materiałach odpowiednich do kontaktu z wodą słoną i słodką, mrozoodporne, wytrzymałe na ścieranie i uszkodzenia mechaniczne dużych ryb, gadów i ssaków wodnych, takich jak rekiny, słonie, krokodyle. W łódzkim Orientarium, podwodny tunel biegnie po dnie oceanu z zatopionym wrakiem japońskiego samolotu bojowego Mitsubishi J2M Raiden. Czarne magmowe skały wystają z białego koralowego piasku tworząc reprodukcje kominów hydrotermalnych biotopu Celebes. Magia zaczęła się kiedy zbiorniki napełniły się wodą i światłem, pojawiła się rafa koralowa, pierwsze ryby – dwa drapieżne strzępiele olbrzymie, potem rekiny żarłacze czarnopłetwe, za chwilę zobaczymy setki ryb i prawdziwe życie w strefie pelagialnej.
W czasie projektowania razem z biologami wykorzystano best practice dla każdego zagrożonego gatunku występującego w Orientarium. Organizacje zajmujące się zwierzętami takie jak na przykład EEP czy EAZA przyglądały się projektom biotopów przez cały czas. Pod ich wpływem architekci zmienili całkowicie wybiegi orangutanów, bo podstawą jest dobrostan zwierząt. Z technologami z australijskiego Advanced Aquarium Technologies, projektanci-nurkowie poprawiali pod wodą odkształcające się wielkie tafle akrylu. Projekty biologiczne są interdyscyplinarne, łączą biologię i architekturę, konstrukcję i systemy podtrzymania życia żywych organizmów (Live Support Systems), instalacje pokryte scenografią biotopów i wyrafinowane multimedia. Przy współpracy z biologami i technologami możemy dzisiaj odtwarzać najbardziej niedostępne ekosystemy – dno Pacyfiku, kominy hydrotermalne Celebes, ujście hinduskiej rzeki z kąpiącymi się słoniami czy gniazdo krokodyla na Sulawezi. W zależności od interpretacji, nastroju widza lub jego zainteresowań, wodny ekosystem może nagle stać się opowieścią o transcendencji, narodzinach, śmierci.
Architektura biotopów
Przygoda z architekturą biotopów rozpoczęła się od wygranego międzynarodowego konkursu na Africarium-Oceanarium życiodajne wody Afryki zrealizowanego w 2014 roku. To największe oceanarium w Europie i jedyne na świecie poświęcone Afryce. Trzy lata później zostało uznane za biologiczny cud świata i pierwszą biletowaną atrakcję w Polsce. Inwestowanie w oceanaria stało się polskim patentem na ratowanie budżetów wielkich miast. Następnym wyzwaniem, w 2015 roku, było wykute w skale, Oceanario de Namibe w Angoli. Potem koncepcja Nautilusa Gdańsk w 2018 roku i realizowany od 2017 do 2022 roku kompleks hodowlano-wystawienniczy poświęcony zwierzętom Azji – Orientarium na terenie ZOO w Łodzi.
Immersyjne przestrzenie biologiczne są naszą specjalnością w ramach Biotope Hub, organizacji skupiającej projektantów obiektów biologicznych, biologów, specjalistów od gatunków zagrożonych, technologów, projektantów krajobrazu, projektantów i wykonawców scenografii biotopów, grafików i managerów. Realizujemy projekty biotopów w różnych formach, w różnych krajach, dla różnego rodzaju inwestorów i biologicznych startupów. Otwarcie na biotop oznacza dzielenie się wiedzą i doświadczeniem, które mają na celu tworzenie coraz bardziej wyrafinowanych i profesjonalnych projektów biologicznych. ArC2 Fabryka Projektowa i jej kontynuacja, pracownia Szlachcic Architekci jest autorem ponad 30 realizacji zespołów mieszkaniowych i budynków użyteczności publicznej. Konkursy architektoniczne pozwalają przewietrzyć umysł i zdobyć najlepsze tematy, w tym Africarium-Oceanarium i Himalayan Mountain Hut w Nepalu czy Amur Tiger Safari Park w Rosji. Pracownia otrzymała też wiele nagród za projekty mieszkaniowe we Wrocławiu: Osiedle Pod Skrzydłami, Park Ołtaszyn i Krzycka Przyjaźni, w tym trzy nagrody Grand Prix Prezydenta Wrocławia. Realizowane razem z 40. zespołami projektowymi w latach 2011-2019, osiedle wzorcowe Nowe Żerniki otrzymało nominację do nagrody Mies van der Rohe i główną nagrodę IX edycji konkursu Życie w Architekturze oraz Nagrodę Roku Stowarzyszenia Architektów Polskich SARP 2020.
Dorota Szlachcic
Architektka IARP, architektka ČKAIT, absolwentka Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, prezes zarządu, szef zespołu projektowego, główny projektant, założycielka i współwłaścicielka Szlachcic Architekci sp. z o.o. oraz ArC2 Fabryka Projektowa sp. z o.o. Dorota Szlachcic została wybraną Profesjonalistą Roku 2014 według Forbesa, zdobywając 1 miejsce w kategorii Architekt. Jest Laureatką Honorowej Nagrody SARP Wrocław 2015r, a także znajduje się na liście Property Design TOP 10 współczesnych kobiet architektek 2022. Otrzymała wiele nagród za projekty mieszkaniowe, w tym najważniejsze trzy nagrody Grand Prix Prezydenta Wrocławia. Nowe Żerniki we Wrocławiu – jeden z ostatnich projektów zrealizowanych z zespołem 40 pracowni architektonicznych zostały nominowane w 2021 roku do nagrody Mies van der Rohe, jednej z najważniejszych nagród w europejskiej architekturze.
Od 2009 roku projektuje i realizuje najbardziej prestiżowe projekty biologiczne na świecie. Najważniejsze to Africarium-Oceanarium, największe oceanarium w Europie i jedyne na świecie poświęcone Afryce, projekt Oceanario de Namibe w Angoli oraz oddany do użytkowania w 2022 roku kompleks hodowlano-wystawienniczy poświęcony zwierzętom Azji, Orientarium na terenie zmodernizowanego ZOO Łódź.
