Konkurs realizacyjny na opracowanie koncepcji urbanistyczno-architektonicznej dla obszaru centrum Stargardu ze szczegółowym rozwiązaniem zagospodarowania Placu Wolności i ulicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Centrum Stargardu | II Miejsce w konkursie
Autorzy: DOMINO Grupa Architektoniczna
Zespół projektowy: arch. Wojciech Dunaj, arch. Rafał Stemporowski
Miejsce: Stargard
Rozstrzygnięcie konkursu: 14.05.2018r.
Centrum Stargardu
„(…), zwiększone zainteresowanie ludzkim wymiarem projektowania urbanistycznego
odzwierciedla wyraźną i silną potrzebę tworzenia lepszej jakości miast.
Istnieją oczywiste powiązania między poprawą warunków życia
ludzi w przestrzeniach publicznych i wizją do osiągnięcia:
miast pełnych życia, bezpiecznych, zrównoważonych i zdrowych.”Jan Gehl
Miasta dla ludzi
Założenia projektowe
Główna ulica centrum Stargardu wraz z przyległymi obszarami – placem przed Stargardzkim Centrum Kultury i Placem Wolności, będące historycznie obszarem miejskim, położonym na obrzeżu Starego Miasta, powinny posiadać cechy atrakcyjnej przestrzeni publicznej o wysokich walorach krajobrazowych i estetycznych. Być miejscem, w których chętnie przebywa się, odpoczywa, czy spotyka. Miejscem, które stanowi zarówno wizytówkę miasta i przyjazny dla mieszkańców salon miejski. Obecnie przestrzeń ta wymaga przemyślenia na nowo, reorganizacji i wprowadzenia nowych rozwiązań przestrzenno – formalnych, ze szczególnym naciskiem na zmiany w sferze komunikacyjnej, zgodnej z obecnymi tendencjami zrównoważonego rozwoju.
Działania powyższe powinny prowadzić do optycznego zawężenia ulicy i stworzenia właściwej skali ulicy miejskiej z miejscami handlu, gastronomii, odpoczynku, relaksu, spotkań a z placów miejskich stworzenia miejsc wielofunkcyjnych, atrakcyjnych do przebywania, odpoczynku i aktywności.
Odciążenie komunikacyjne centrum Stargardu, które odbywa się w chwili obecnej, stwarza takie możliwości, a likwidacja pętli autobusowej umożliwi w dużym stopniu oddanie Placu Wolności ruchowi pieszemu wraz z możliwością stworzenia w sąsiedztwie SCK placu o cechach przestrzeni publicznej.
Ważną rolę w przemianach powinna odegrać ul. Kardynała S. Wyszyńskiego stanowiąca łącznik pomiędzy nowopowstającym centrum przesiadkowym a nowym Placem Wolności z placem SCK jako przedpolem i łącznikiem ze Starym Miastem. Poprzez nowoprojektowany układ, materiały i formę, ulica Kardynała Stefana Wyszyńskiego wraz z sąsiadującymi placami powinna stać się miejscem nowoczesnym, z własnym niepowtarzalnym klimatem.
W maksymalny sposób chcemy zminimalizować „drogowy” odbiór tej przestrzeni. Wprowadzamy do koncepcji elementy, formy zapewniające odbiór przestrzeni jako mniej drogowej a bardziej przestrzeni publicznej, żywego ciągu pieszego, w którym ruch kołowy jest tylko koniecznym dodatkiem. Działania w przestrzeni mają na celu stworzenie żywego ciągu pieszego, z zatarciem efektu podziału ulicy pasem „drogowym”. Proponowany układ spaja obie strony ulicy, minimalizuje oddziaływanie ruchu i postoju samochodów w przestrzeni, daje większe możliwości aktywności właścicielom lokali handlowych i usługowych w przestrzeni, stwarza miejsca publiczne, multifunkcyjne sprzyjające przebywaniu i tworzeniu się więzi społecznych. Projekt zakłada zwiększenie intensywności zabudowy w północnej pierzei ul. Kardynała S. Wyszyńskiego, nadanie jej wielkomiejskości. Nie bez znaczenia dla rozwiązań projektowych jest znajdujący się na obrzeżu terenu Park Bolesława Chrobrego, którego zieleń ma przenikać w przestrzeń modernizowanych placów i ulic wpływając na optyczne zawężenie ulicy i stworzenie właściwej skali ulicy miejskiej. Zwiększenie intensywności zabudowy, kompleksowe rozwiązanie przestrzeni z bogatym programem małej architektury, powiązanie i przenikanie się w tej chwili rozdzielonych stron głównej ulicy, zieleń przyczynią się do stworzenia przestrzeni wielkomiejskiej z miejscami handlu, gastronomii, odpoczynku, relaksu, spotkań. W wyniku przeobrażeń ważnym miejscem stanie się projektowany plac przed SCK jako miejsce spotkań, festynów, happeningów czy innej aktywności. Będzie on naturalnym przedłużeniem sąsiadującego domu kultury z możliwością wyjścia z ofertą kulturalną w przestrzeń miejską.
Detal, formy, użyte typy opraw, siedziska, miękkie nawierzchnie, materiały wykończeniowe idą w kierunku wytworzenia klimatu właściwego dla przestrzeni publicznych. Proponujemy „umeblowanie” różnymi elementami małej architektury, tworzącymi salon miejski z atrakcyjnym wyposażeniem. Widzimy potrzebę zwiększenia w obszarze udziału zieleni jako podstawowego czynnika dla tworzenia się miejsc spacerów, przebywania, rekreacji czy innej aktywności w przestrzeni. Dla uatrakcyjnienia przestrzeni i nadania ulicy „klimatu” na całym obszarze, w jej charakterystycznych miejscach, planujemy wprowadzać akcenty rzeźbiarskie.
Główne założenia
- stworzenie „żywego” ciągu pieszo-komunikacyjnego, spajającego ważne i istotne przestrzenie w centrum miasta,
- ograniczenie ruchu kołowego i współdzielenie z ruchem rowerowym oraz zminimalizowanie podziałów w pasie drogowym w celu stworzenia miejskiego corso,
- stworzenie przestrzeni publicznych, multifunkcyjnych, sprzyjających tworzeniu się więzi społecznych,
- wprowadzenie elementów wzbogacających przestrzeń, zwiększających jej rangę, atrakcyjność, funkcjonalność,
- „umeblowanie” różnymi elementami małej architektury, tworzącymi salon miejski z atrakcyjnym wyposażeniem,
- zastosowanie bogatej zieleni niskiej, średniej i wysokiej,
- nadanie ciągowi pieszemu znaczenia „miastotwórczego” poprzez kształtowanie przestrzeni publicznych w oparciu o wysoką jakość rozwiązań przestrzennych i materiałowych, zastosowanie materiałów naturalnych, odnawialnych,
- uzupełnienie zabudowy, które zapewni nowy ład urbanistyczny i architektoniczny.
Rozwiązania projektowe i funkcjonalne
Obszar składa się z trzech funkcjonalno – przestrzennych fragmentów o nieco innych rozwiązaniach wynikających z przeznaczenia strefy.
Centralną część stanowi ul. Kardynała S. Wyszyńskiego. Kluczowym elementem rozwiązań projektowych było obniżenie rangi komunikacji kołowej. Projekt zakłada uczynienie z ul. Kardynała S. Wyszyńskiego salonu miejskiego, tak by przestrzeń ta stała się maksymalnie atrakcyjna dla mieszkańców – była bardziej bezpieczna dla pieszych i rowerzystów, a jednocześnie posiadała niezbędną komunikację, w tym parkingową. Rozwiązania projektowe stwarzają właściwe warunki dla pieszych i rowerzystów, całkowicie podporządkowując ruch kołowy powyższym formom poruszania. Takie rozwiązanie daje możliwości współużytkowania przestrzeni przez wszystkich uczestników, a w przyszłości możliwość całkowitego usunięcia ruchu kołowego z ewentualnym pozostawieniem transportu publicznego.
Strefy ruchu pieszego wzbogacone zostały elementami zieleni. Stworzono dwa ciągi zieleni: bogatszy w części bardziej nasłonecznionej i skromniejszy po stronie zacienionej z elementami zieleni wysokiej. Pozwala to osłabić rangę ruchu kołowego, wiąże rozcięte strefy piesze oraz tworzy przestrzeń atrakcyjną i akceptowalną dla przebywania ludzi. Nie wprowadza się żadnych ograniczeń w stosunku do przemieszczania się pieszych przez ul. Kardynała S. Wyszyńskiego. Pomiędzy planowanymi budynkami o funkcjach mieszkalno – usługowo – biurowych, projektuje się mini wnętrza w postaci ogródków kawiarnianych, miejsca spotkań, miejsca na kiermasze książek, koncerty czy place zabaw. Placyki kawiarniane stanowią także połączenie z terenami mieszkaniowymi w północnej części terenu, zapewniają miękkie przejście pomiędzy przestrzenią publiczną a bardziej kameralną, półpubliczną.
Szczególne znaczenie w przestrzeni odgrywa strefa wschodnia, gdzie planuje się przebudowę Placu Wolności oraz głębokie przekształcenia przestrzeni przez Stargardzkim Centrum Kultury – SCK. Ten fragment jest istotny dla rozwiązań projektowych: z jednej strony stanowi powiązanie ze Starym Miastem a z drugiej przy sąsiedztwie bogatej zieleni parkowej stanowi wciąż dość ruchliwy fragment miasta. Jednakże właśnie w tej strefie tkwi ogromny potencjał. Uwolnienie terenu przed SCK z funkcji komunikacyjnych umożliwia stworzenie placu miejskiego o bogatym programie. Proponowany plac zamyka oś kompozycyjną ul. Czarnieckiego, na którą nanizane są skwer z pomnikiem Papieża Jana Pawła II oraz rondo z planowaną multimedialną fontanną i rzeźbą terenową. Plac stanowi także doskonałe przedpole dla sąsiadującego budynku SCK, będąc jego naturalnym przedłużeniem z możliwościami wyjścia domu kultury w przestrzeń otwartą. Plac wyposażono w dominantę w postaci pawilonu usługowego z punktem widokowym o przeznaczeniu na kawiarnię lub centrum turystyczne. Forma pawilonu nawiązuje do charakterystycznych w krajobrazie Stargardu baszt, z implikacją materiału ceglanego również charakterystycznego dla lokalnej architektury. Plac wyposażono w elementy zabawowe dla dzieci typu wbudowane w posadzkę trampoliny, górki, ruchome podesty, scenę. Dla zniwelowania różnicy poziomów placu i ul. Wojska Polskiego zastosowano plenerowe schody tworzące miejskie trybuny. W posadzce placu umieszczono znikającą fontannę. Plac wyposażono w charakterystyczne „parasole”, będące siedziskami, tworzące z sąsiadującą zielenią zaciszne oazy, miejsca spokoju. Elementy małej i „dużej” architektury uzupełniono skwerami będącymi kontynuacją „wlewającej się” zieleni sąsiadującego parku. Planowana zieleń w obrębie placu wytwarza enklawy odosobnienia, miejsca bardziej zaciszne. Wszystkie te elementy zapewniają wielofunkcyjność placu, możliwość wielopłaszczyznowego wykorzystania terenu zarówno do oficjalnych wydarzeń ale także organizacji kiermaszów, wystaw lub działań bardzo spontanicznych typu eventy, happeningi. Widzimy ten plac jako „demokratyczny”, nie podlegający sztywnym regułom.
Projektowane rondo na Placu Wolności z planowaną fontanną, w okresie zimowym przekształcającą się w plenerową rzeźbę, staje się akcentem zamykającym oś ul. Czarnieckiego. Ograniczenie ruchu umożliwia przeciągnięcie ciągu pieszego i powiązanie skweru przy pomniku Papieża Jana Pawła II z placem przed SCK.
W ramach zieleni parkowej na obrzeżach opracowania uporządkowano układ zieleni wprowadzając naturalny plac zabaw dla dzieci.
W części zachodniej zaplanowano plac dworcowy, jako strefę ruchu i obsługi obiektów usługowych, dworca kolejowego i pośrednio centrum przesiadkowego. Tutaj również pojawiły się elementy skwerów z zielenią o nawierzchni wodoprzepuszczalnej z naturalnych kruszyw. Na placu jako akcent zaprojektowano dominantę przestrzenną w formie rzeźbiarskiej fontanny swoją formą nawiązującą do kodu architektury lokalnej. Rozwiązania tej strefy zostały podporządkowane wygodzie przemieszczania się do obiektów usługowych, centrum przesiadkowego i peronów dworca (planuje się dodatkowe schody z windą prowadzące na peron kolejowy). Przez plac dworcowy prowadzi komunikacja kołowa łącząca ulicę Szczecińską z ulicami: Księcia Barnima I, Dworcową i Kardynała S. Wyszyńskiego.
Komunikacja
Koncepcja ulicy Kardynała S. Wyszyńskiego zakłada ograniczenie ruchu do jednego pasa w każdym kierunku wraz ze współdzieleniem strefy ruchu z ruchem rowerowym. Proponuje się ograniczenie prędkości na tym odcinku do 30 km/h. Wzdłuż ulicy zaplanowano miejsca postojowe w układzie równoległym. Pozostała część przestrzeni pomiędzy pierzejami została oddana pieszym ze skwerami, miejscami na okresowe ogródki gastronomiczne, miejscami spotkań. Wyposażona została w charakterystyczne klomby, które wiążą część centralną z placem głównym i parkiem we wschodniej części i placem dworcowym w zachodniej części. Projektowane klomby są idealnym elementem wydzielenia strefy ruchu pieszego od kołowego. Zaplanowany charakter ulicy w formie miejskiego corso zapewnia powiązanie obu stron ulicy stwarzając jedną przestrzeń, w której ruch kołowy jest podporządkowany przemieszczaniu pieszemu i rowerowemu.
We wschodniej części terenu planuje się układ dwóch rond: rondo centralne komunikujące ulice Piłsudskiego, Czarnieckiego, Struga, Św. Jana Chrzciciela, Kardynała S. Wyszyńskiego i drugie komunikujące ulice Struga i Wojska Polskiego. Ścieżki rowerowe w ramach rond i ulic, za wyjątkiem ul. Kardynała S. Wyszyńskiego poprowadzono jako wydzielone od pasów ruchu kołowego. Ścieżki rowerowe w ul. Kardynała S. Wyszyńskiego jako współdzielone z ruchem kołowym.
Dla obsługi komunikacji publicznej zakłada się przystanki autobusowe.
Parkowanie zakłada się w układzie równoległym przy ul. Kardynała S. Wyszyńskiego po obu stronach ulicy oraz jednostronnie wzdłuż ul. J. Piłsudskiego. Wzdłuż ul. Kardynała S. Wyszyńskiego zaprojektowano 34 mp, przy placu głównym 16 mp.
Propozycja poza pasem drogowym – wytyczne kolejnych działań
Koncepcja, w przyszłości, zakłada uporządkowanie północnej pierzei ul. Kardynała S. Wyszyńskiego poprzez likwidację dość chaotycznej zabudowy i realizację w jej miejscu zabudowy w skali głównej ulicy miasta o wysokości czterech kondygnacji z akcentami pięciokondygnacyjnymi. Pod budynkami zakłada się parkingi podziemne z dostępem od strony drogi obsługującej. Zabudowa o prostej architekturze z dobrym ceglanym detalem będzie stanowić właściwe tło dla żyjącej ulicy, a także nawiąże do lokalnej architektury. Proponowana zabudowa ujednolici odbiór w perspektywie ulicy i zapewni właściwe powiązanie planowanych funkcji użytkowych z przestrzenią ulicy. Konieczne wydaje się także stopniowa zmiana przeznaczenia lokali użytkowych w kierunku zwiększenia w tej części miasta ilości kawiarni, galerii, księgarni, małych butików tworzących z nowoprojektowaną przestrzenią publiczną faktyczne, żywe centrum miasta chętnie użytkowane przez mieszkańców.
Rozwiązania materiałowe
Zaproponowano materiały naturalne, najlepiej oddające powiązanie projektowanej przestrzeni z otoczeniem, przyjazne użytkownikom oraz podkreślające ekologiczne i współczesne trendy w projektowaniu przestrzeni publicznych. W rozwiązaniach materiałowych odwołano się także do typowych materiałów dla architektury Stargardu – cegła klinkierowa, bruk ceglany.
Nawierzchnie
Chodniki i ulice planuje się wykonać z płomieniowanych płyt i kostek granitowych w różnej tonacji szarości i w zależności od miejsca o różnych układach i zestawieniach ze szczególnym zaakcentowaniem placu przed Stargardzkim Centrum Kultury. Posadzka placu dodatkowo wzbogacona pasami wykonanymi z bruku ceglanego odwołującego się do charakterystycznego materiału architektury stargardzkiej. Dla wzbogacenie stref pomiędzy proponowanymi budynkami w północnej pierzei ul. Kardynała S. Wyszyńskiego posadzki placyków kawiarnianych wykonano z wielokolorowej mozaiki kamiennej.
Użycie tego samego materiału na chodniki i ulicę ujednolica strefy, spaja całą ulicę w jeden wspólny trakt, jedynie separując od siebie różne formy poruszania delikatnie poprowadzonym krawężnikiem.
Fragmenty nawierzchni na placu przed SCK oraz placu „dworcowym” wykonane z nawierzchni ekologicznych, wodoprzepuszczalnych z kruszyw mineralnych i żywicy epoksydowej. Wszelkie obrzeża proponuje się, w nawiązaniu do kodu lokalnej architektury, wykonać z blach ze stali cortenowskiej. Projektowane place zabaw na placu przed SCK i na obrzeżu zieleni parkowej o nawierzchni bezpiecznej typu EPDM. Ścieżki rowerowe wydzielone od pasów drogowych, za wyjątkiem ul. Kardynała S. Wyszyńskiego, o nawierzchni bitumicznej.
Elementy małej architektury
Proponowane elementy małej architektury i wyposażenia nawiązują do ogólnego konceptu projektowanej przestrzeni publicznej. Dla spójności rozwiązań projektowych ograniczono się do stosowania kilku podstawowych materiałów, poszukując różnorodności w formie i ich zestawieniu względem siebie – unikając monotonni perspektywy ulicy.
Zieleń
Punktem wyjścia dla planowanej przestrzeni było nawiązania do aury, jaką wytwarzają zachowane atrybuty architektury średniowiecznej w postaci materiału, form architektonicznych czy przestrzeni. Zieleń parkowa położona na obrzeżu Starego Miasta, będąca ważnym elementem przestrzeni została wykorzystana przy podjętych działaniach projektowych. Park położony we wschodniej części terenu „wlewa się” w objętą konkursem przestrzeń, gdzie pojawiają się miękko projektowane strefy zieleni zarówno w ramach ulicy Kardynała S. Wyszyńskiego jak i na placu przed Stargardzkim Centrum Kultury. To dzięki zieleni ta przestrzeń ma szansę stać się przyjazną i atrakcyjną dla ludzi. Przy doborze roślin uwzględniono zwłaszcza aspekt zmienności pór roku, tak aby zieleń stanowiącą ważny element przestrzeni dobrze prezentowała się w różnych okresach. Przeważa zieleń zimozielona, która jest atrakcyjna przez cały rok. Uzupełniają ją gatunki, które będą pokazywać zmienność pór roku i wpływać na odmienny odbiór przestrzeni w ciągu roku. Zieleń w formie drzew spełnia istotną rolę izolacyjną pochłania kurz, chroni przed hałasem ulic, oczyszcza powietrze, zabezpiecza ulice przed opadami. W ciągu ul. Kardynała S. Wyszyńskiego poprowadzono dwa szpalery klonów czerwonych, przebarwiających się jesienią na głęboką czerwień. Uzupełnienie zieleni wysokiej stanowią kompozycje w postaci klombów z zimozielonymi krzewami: kosodrzewiną, jałowcami, ognikami szkarłatnymi, cisami, trzmielinami oraz ozdobnymi wysokimi trawami i bylinami.
Główne elementy zieleni zostaną podświetlone oświetleniem projekcyjnym. Tereny zielone będą wyposażone w automatyczny system nawadniania a w przypadku drzew w układy napowietrzania korzeni zapewniające właściwą wegetację roślin. Część drzew będzie posadzona na nawierzchniach wodoprzepuszczalnych z kruszyw mineralnych.
Opis autorski: DOMINO Grupa Architektoniczna
