Dom Edge swój charakter zawdzięcza lokalnej anomalii – działkę położoną na zboczu z widokiem na wzgórza otaczające Kraków przecina 8-metrowa wapienna skarpa. To pozostałość po kamieniołomie, który się tu niegdyś znajdował. Skalna krawędź dzieli działkę na dwa poziomy, dom mógł stanąć na jednym z nich, jednak każdy miał zarówno atuty jak i mankamenty.
Niższy, rozleglejszy, otoczony potężnymi drzewami – zapewniłby pełną prywatność mieszkańcom domu. Wyższy poziom z kolei, o mniejszej powierzchni – oferował panoramiczne widoki, niestety ta cześć działki znajduje się w bliskim sąsiedztwie innych zabudowań, a przez to jest „na widoku” sąsiadów. Budowanie domu tylko na jednym z poziomów działki, doprowadziłoby do segregacji przestrzennej terenu, przez co część niezabudowana mogłaby stać się miejscem odosobnionym i rzadziej używanym. Postarano się więc dokonać niemożliwego – zbudować dom na środku krawędzi, aby budynek spinał dwie rozdzielone skarpą części działki i w pełni wykorzystywał ich atuty, a niwelował mankamenty.
Edge House
Projekt: Mobius Architekci Przemek Olczyk
Data realizacji: 2013
Lokalizacja: Kraków
Powierzchnia użytkowa: 860 m2
Edge House w Krakowie
W trakcie formowania budynku szukano optymalnego położenia bryły na skarpie, by łączyła oba poziomy działki, ale wykorzystywała również w pełni dramatyczne rozcięcie parceli przez skalną krawędź. Architektura miała wypływać z miejsca i w oparciu o kontekst budować swój specyficzny charakter. Odrzucono więc kilkupoziomowe bryły obudowujące po prostu wapienną ścianę i przyklejone doń. Wyzwaniem przy tak postawionym zadaniu były jeszcze dodatkowe planistyczne obostrzenia – domy w całej okolicy muszą mieść dwuspadowy dach z okapami i z nachyleniem połaci minimum 37 stopni.
Finalnie postawiono na prostopadłościenną bryłę, którą ustawiono na górnej części działki, ale z mocnym wysięgiem poza krawędź skarpy. Następnie poddano kubaturę sile grawitacji – niejako pozwolono jej przechylić się w dół i zjechać po skarpie. Tak uzyskano efekt „przewróconego pudełka”. Ściany boczne przekrzywionego prostopadłościanu formują w ten sposób wymagane połacie dwuspadowego dachu. Zarazem bryle nadano wyraz jakby zatrzymano ją w momencie opadania ze skarpy, dzięki temu uzyskano zakładany efekt spotęgowania dramatyczności naturalnego pęknięcia terenu.
Przewrócony prostopadłościan to właściwa część mieszkalna. Strefę dzienną zlokalizowano na poziomie terenu górnej działki, dzięki czemu salon i bawialnia zyskały imponujące widoki. Kondygnacja powyżej, stanowiąca poddasze, to część nocna domu z sypialniami i łazienkami. Z kolei poziom -1 zlokalizowany w najniższej części przechylonego pudełka, poniżej skalnej krawędzi, mieści strefę gościnną i rekreacyjną. To ona wizualnie i przestrzennie łączy się z dolną działką, której nadano również funkcje rekreacyjne i sportowe – tutaj zbudowano pełnowymiarowy kort tenisowy z boiskiem.
Górną działkę poddano dodatkowym modyfikacjom, aby dom odseparować od sąsiadów. Posłużyły temu dwa dodatkowe skrzydła budynku mieszczące funkcje pomocnicze. Jedno, położone od strony bramy wjazdowej stanowi garaż wraz z częścią obsługową domu (pralnia, spiżarnia itp.). Drugie, zlokalizowane po przeciwnej stronie domu – to basen i SPA. Oba skrzydła uformowano na zasadzie przeciwieństwa do kanciastej bryły domu – nadano im miękkości poprzez falujące ściany pokryte drewnem. Aby jeszcze podkreślić ich organiczność, od góry przykryto je zielenią, przez co ramiona zdają się rozpływać w zboczu. Uzyskano w ten sposób efekt rozciągnięcia architektury w topografii. Zielone stropy obu skrzydeł stanowią zarazem przedłużenie tarasów części nocnej domu.
Architekturę Edge House – przewróconego pudełka i zielonych ramion – dopełnia jeszcze jedna warstwa funkcjonalno-estetyczna. To białe ramy tarasów. To dzięki nim przechylony, zwarty prostopadłościan zyskał wymagane w przepisach okapy, zarazem jednolitą bryłę wzbogacono o balkony, tarasy i kładki, w ten sposób każdy pokój ma wyjście na zewnątrz i pełen kontakt z ogrodem. Rozległy salon z bawialnią od strony skarpy wzbogacono o największy taras zawieszony 8 metrów nad ziemią. Odbudowany ramą od góry i dołu podkreślającą geometrię przechylonego pudełka, kończy się w ostrym narożniku, przez co nadaje bryle domu jeszcze bardziej dynamicznego charakteru. Z kolei ramy na poziomie poddasza pozwalają wyjść z poszczególnych sypialni na zielone dachy obu skrzydeł budynku. Dodatkowo oba pomocnicze ramiona domu łączy długa na 18 metrów zawieszona kładka, która domyka taras sąsiadujący z kuchnią i jadalnią – powstało w ten sposób pseudoatrium – rodzaj dodatkowego pokoju na powietrzu. Jego mieszkalny charakter podkreślono stałymi meblami: wyspą kuchenną i wbudowanym w ścianę grillem. Górny poziom działki dzięki modyfikacji terenu, sztucznym nasypom oraz dwóm ramionom – widziany z wnętrza domu, zdaje się być zieloną enklawą, naturalnym przedłużeniem części mieszkalnej. Uniknięto widoku na płoty i sąsiadów, a perspektywy domykają miłe dla oka zielone skarpy.
Każdy z trzech głównych wątków Edge House: przechylone pudełko, zielone ramiona i białe ramy – wyróżnia inny zastosowany materiał. Właściwy dom pokrywa grafitowy kamień łupkowy i miedziana blacha tecu w dwóch kolorach: zielonym i szarym. Ramiona to oprócz zielonego dachu ściany z okładziną z jesionowych desek w ciepłym odcieniu. Ramy tarasów to żelbetowa konstrukcja z białego betonu i szklane balustrady.
W budynku zastosowano kilka innowacyjnych rozwiązań. Taras części dziennej nadwiesza się potężnym wysięgnikiem prawie 8 metrów poza krawędź skarpy. Loggie i tarasy od strony pochylonej ściany-połaci dachowej zyskały równie przechylone szklane balustrady bez pochwytu, wykonane w oparciu o autorski patent. Również posadowienie budynku na zboczu wymagało niecodziennych, jak na dom jednorodzinny, rozwiązań.
Edge House dzięki zastosowaniu trzech głównych motywów oraz w oparciu o bogatą tektonikę działki, którą jeszcze podkreślono – dostarcza bogactwa przestrzennych wrażeń. Dom wygląda z każdej strony inaczej, jest pełen zaskakujących otwarć widokowych, jego części wewnętrzne mają kontynuację w poszczególnych partiach działki domykanych przez zbocza, ramiona, czy skały. Dom stanął na krawędzi skalnej i na niej oparł swoją złożoną narrację.
