Zachwycający miks starej zabudowy, świata muzyki i nowoczesnych form

Filharmonia w Hamburgu projektu pracowni Herzog & de Meuron to nie tylko przestrzeń dla muzyki – to pełnowartościowy kompleks mieszkalno-kulturalny. Sala koncertowa na 2100 miejsc i sala kameralna na 550 słuchaczy zostały osadzone pomiędzy luksusowymi mieszkaniami a hotelem pięciogwiazdkowym, który mieści restauracje, centrum zdrowia i fitness oraz sale konferencyjne. Historyczny budynek Kaispeicher A, który długo był milczącym pomnikiem powojennej ery i okazjonalnie gościł różnego typu wydarzenia został przekształcony w pulsujące, międzynarodowe centrum dla miłośników muzyki. Filharmonia stała się symbolem Hamburga, stanowi magnes zarówno dla turystów, jak i dla świata biznesu. Szklana elewacja, składająca się częściowo z zakrzywionych paneli, zamienia nowy budynek, osadzony na szczycie starego, w gigantyczną, mieniącą się niczym kryształ formę, która odbija na swojej elewacji obrazy nieba, wody i miasta.

Filharmonia w Hamburgu / Elbphilharmonie Hamburg
Projekt: Herzog & de Meuron
Partnerzy: Jacques Herzog, Pierre de Meuron, Ascan Mergenthaler (Główny projektant), David Koch (Menadżer projektu)
Akustyka: Nagata Acoustics Inc., Los Angeles / USA, Tokyo / Japonia
Zdjęcia: Iwan Baan

Filharmonia w Hamburgu

Kaispeicher to miejsce, o którym większość mieszkających w Hamburgu wiedziała, ale nigdy naprawdę nie zwracała na nie uwagi. Kilka lat temu stał się nowym centrum życia społecznego, kulturalnego i codziennego dla mieszkańców i dla odwiedzających z całego świata. Zbyt często nowe centra kulturalne wydają się być przeznaczone tylko dla nielicznych uprzywilejowanych. Aby uczynić nową Filharmonię miejscem naprawdę publicznym, konieczne jest zapewnienie nie tylko atrakcyjnej architektury, ale również atrakcyjnego miksu funkcji miejskich.

Zrealizowany kompleks mieści salę Filharmonii, salę kameralną, restauracje, bary, taras panoramiczny z widokiem na Hamburg i port, apartamenty, hotel oraz miejsca parkingowe. Te różnorodne funkcje są połączone w jednym budynku, tak jak w mieście. Dwie sprzeczne i nakładające się formy architektoniczne dawnej części magazynowej Kaispeicher oraz Filharmonii zapewniają interesujące, zróżnicowane sekwencje przestrzenne: z jednej strony oryginalny i archaiczny charakter budynku, związany z portem, z drugiej strony wystawne, eleganckie wnętrze. Pomiędzy nimi znajduje się rozległa układ przestrzeni publicznych i prywatnych, o różnym charakterze i skali.

Budynek Kaispeicher A, zaprojektowany przez Wernera Kallmorgena, został zbudowany w latach 1963-1966 i służył jako magazyn aż do końca poprzedniego wieku. Początkowo zbudowany, aby wytrzymać wagę tysięcy ciężkich worków z ziarnami kakaowca, teraz wykorzystuje swoją solidną konstrukcję do podtrzymywania nowej Filharmonii. Potencjał strukturalny i wytrzymałość starego budynku zostały wykorzystane do przeniesienia ciężaru nowej konstrukcji spoczywającej na jego szczycie. Solidny, niemal odizolowany budynek stanowi zaskakująco idealne fundamenty dla sali koncertowej.

Nowy budynek został wyciągnięty z kształtu Kaispeicher – jest identyczny pod względem planu z ceglanym blokiem starszego budynku, nad którym się wznosi. Jednak na górze i na dole nowa konstrukcja przyjmuje inne podejście niż cichy, prosty kształt magazynu. Falisty dach nowej przestrzeni unosi się dynamicznie ku niebu.

Obiekt Elbfilharmonie to punkt orientacyjny widoczny z daleka, nadający zupełnie nowy wertykalny akcent dla charakterystycznej panoramy miasta.

Jakim rodzajem przestrzeni jest filharmonia? Szybko stało się jasne, że Hamburska Filharmonia będzie się różnić od pierwowzoru, filharmonii Scharouna. Już sama lokalizacja, czyli port i istniejący magazyn – zachęcają do zmiany. To projekt XXI wieku, który byłby nie do pomyślenia wcześniej. Zachowana została jednak fundamentalna idea Filharmonii jako przestrzeni, w której orkiestra i dyrygent znajdują się pośrodku publiczności: tutaj architektura i rozmieszczenie kondygnacji czerpią swoje inspiracje z logiki akustycznego i wizualnego postrzegania muzyki, wykonawców i publiczności.

Ale ta logika prowadzi też do innych wniosków. Ludzie, czyli połączenie publiczności i muzyków, kształtują przestrzeń. Pod tym względem niezwykły obiekt przypomina typologię stadionu piłkarskiego, którą projektanci z renomowanej pracowni rozwijali we wcześniejszych latach, mając na celu umożliwienie niemal interaktywnej bliskości między publicznością a sportowcami. Architekci analizowali również archaiczne formy teatru, takie jak londyński Shakespeare’s Globe. Złożona geometria sali łączy organiczny przepływ z wyrazistym, prawie statycznym kształtem. Chodzenie, stanie, siedzenie, widzenie, bycie widzianym, słuchanie… wszystkie czynności i potrzeby ludzi w sali koncertowej są wyraźnie wyrażone w architekturze przestrzeni. Ta przestrzeń, wznosząca się pionowo niemal jak namiot, oferuje miejsce dla 2100 osób gromadzących się, aby cieszyć się tworzeniem i słuchaniem muzyki. Kształt sali definiuje strukturę przestrzeni i został odzwierciedlony w sylwecie budynku.