Kilka dni temu rozstrzygnięto konkurs na koncepcję architektoniczną wielorodzinnego budynku mieszkalnego o obniżonej energochłonności organizowany przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii oraz Stowarzyszenie Architektów Polskich. Celem konkursu jest uzyskanie najlepszych pod względem architektonicznym i funkcjonalno–użytkowym pomysłów na typowy wielorodzinny budynek mieszkalny. Projekt Pracowni Projektowej WAWW oraz Gąska Studio zdobył równorzędną pierwszą nagrodę.
Konkursie na koncepcję architektoniczną wielorodzinnego budynku mieszkalnego o obniżonej energochłonności
Autorzy: Mirosław Wojcieszak (WAWW Pracownia Projektowa), Łukasz Gąska oraz Marta Sowińska-Gąska (Gąska Studio)
Organizator konkursu: Ministerstwo Rozwoju i Technologii.
Wielorodzinny budynek mieszkalny o obniżonej energochłonności
Sąd konkursowy obradował pod przewodnictwem prof. architekta Bolesława Stelmacha. Projekt wraz z pozostałymi nagrodzonymi pracami ma zasilić zasób projektów architektoniczno-budowlanych lub technicznych prowadzony przez Bank Gospodarstwa Krajowego.
Opinia Sądu Konkursowego:
Nagroda przyznana za spójną i racjonalną koncepcję prostego i bardzo efektywnego przestrzennie oraz energetycznie budynku o dużym potencjale prefabrykacji drewnianej. Wyraz architektoniczny oparty na prostych środkach – elewacja tynkowana jest tłem dla drewnianej konstrukcji balkonów porośniętej pnączami. Znakomicie opisana i zilustrowana czytelna strategia redukcji śladu węglowego poszczególnych elementów w całym cyklu życia budynku stanowi wysoką wartość edukacyjną pracy.
Podstawowym założeniem zaprojektowanego budynku jest nowoczesne podejście do modelowego projektu budynku wielorodzinnego, zakładające uwzględnienie wszelkich aspektów jego realizacji i funkcjonowania. Koncepcja uwzględnia łatwość dostosowania budynku do potrzeb przyszłych Inwestorów, optymalizację czasu i kosztów budowy, redukcję kosztów utrzymania z jednoczesnym ograniczeniem negatywnego wpływu na środowisko oraz komfort życia mieszkańców uwzględniając ich potrzeby i relacje społeczne. W projekcie przeanalizowano różne warianty lokalizacji, od obszaru wiejskiego, małego i średniego miasta do dużego miasta o dużym zagęszczeniu zabudowy. Pozwala to zakładać, że łatwość modyfikacji projektu pozwala na szeroki zakres zastosowania w różnych warunkach lokalnych. Jednym z najważniejszych założeń jest jak największy stopień prefabrykacji obiektu, co ma ułatwić jego powszechne stosowanie.
Punktem wyjścia do formy projektowanego obiektu była jego funkcjonalność i struktura składająca się z maksymalnie powtarzalnych modułów. Zastosowano siatkę modularną 60×60 cm, która ułatwia ewentualne modyfikacje technologii, optymalizuje elementy budowlane, a co za tym idzie czas i koszty realizacji. W projekcie zastosowano konstrukcję prefabrykowaną z drewna CLT. Budynek składa się z trzech kondygnacji nadziemnych, możliwe jest dodawanie lub odejmowanie kondygnacji powtarzalnych zależnie od potrzeb. Zdecydowano się na prostopadłościenną, podłużną formę zorientowaną na osi północ-południe, co jest korzystne dla jego nasłonecznienia. Bryła została rozcięta w centralnej części cofniętą klatką schodową. Układ mieszkań i okien otwartych na wschód i zachód umożliwia pewien obrót bryły zależnie od lokalizacji i zorientowania względem stron świata. Siatka modularna pozwala kształtować mieszkania jako czytelne, powtarzalne moduły dające się adaptować do pożądanej struktury. Każde mieszkanie posiada balkon lub loggię. Balkony oparto na słupach drewnianych i ścianach zewnętrznych, co stanowi charakterystyczny element elewacji i spójnie podkreśla wykorzystanie drewna jako podstawowego materiału konstrukcyjnego oraz wykończeniowego.
Modułowość i powtarzalność mieszkań pozwala dostosowywać liczbę i ich wielkość do indywidualnych potrzeb. Projektowany budynek zawiera 24 mieszkania, 4 lokale handlowo-usługowe, które mogą być przeznaczone również na pomieszczenia wspólne typu świetlica, klub seniora, punkt przedszkolny, itp. lub na mieszkania. Na parterze założono też wózkarnię i podstawowe pomieszczenia techniczne, które mogą się zmieniać w zależności od warunków lokalnych. Na piętrach powtarzalnych znajduje się po jednym pomieszczeniu wspólnym, które mogą być wykorzystane dowolnie, np. na komórki lokatorskie, salki zabaw dla dzieci, pokoje do pracy w formie co-workingu, itp. O przeznaczeniu pomieszczeń powinni decydować mieszkańcy. Po obu stronach klatki znajduje się po pięć mieszkań dostępnych z jednego korytarza, z możliwością dodawania lub odejmowania poszczególnych przęseł modularnych, tj. po dwa mieszkania symetrycznie po obu stronach korytarza. Na szczytach zlokalizowano największe mieszkania trzypokojowe z loggiami. Mieszkania jednopokojowe zlokalizowano obok siebie, tak, żeby możliwe było ich łączenie w trzypokojowe w razie takiej potrzeby. Ważnym elementem programu funkcjonalnego jest dach, na którym zlokalizowano taras użytkowy wraz z zielenią ogólnodostępną. Budynek jest przyjazny dla osób z niepełnosprawnościami. Korytarze ogólnodostępne mają szerokość ponad 1,5 m, co pozwala na swobodną zmianę kierunku osobom na wózkach. Na parterze dwa mieszkania zostały przystosowane do ruchu osób na wózkach inwalidzkich. Dodatkowo wszystkie mieszkania zostały zaprojektowane w sposób ułatwiający poruszanie się osobom starszym i o ograniczonych możliwościach ruchowych. Zaproponowane rozwiązanie zapewnia dużą swobodę tworzenia kolejnych wariantów budynków o innej strukturze, dostosowanej do wymagań lokalnych.
Technologia prefabrykatów z drewna CLT wpisuje się w przyszłościowy charakter konkursu i wymagania, jakie w niedalekiej przyszłości będą stawiane budynkom w zakresie ograniczania emisji gazów cieplarnianych i szeroko pojętej energooszczędności. Technologia ta wpisuje się w ideę budynku zeroemisyjnego, jakim docelowo ma stać się przedstawiony projekt. Wykorzystanie gotowych elementów o powtarzalnych wymiarach będzie wspierać gospodarkę cyrkularną. Budynek po okresie eksploatacji może zostać zdemontowany, a jego elementy wykorzystane do budowy w innym miejscu. Przewiduje się głównie elementy 2D, tj. gotowe ściany konstrukcyjne z otworami okiennymi, drzwiowymi i płyty stropowe, które będą montowane na budowie. Uzupełnieniem są gotowe łazienki w formie modułów przestrzennych, wykonywane w fabryce w stanie wykończonym z białym montażem, transportowane na budowę i montowane dźwigami w poszczególnych mieszkaniach. Przy rozpowszechnieniu projektu elementy mogą być produkowane na skalę przemysłową. Klatka schodowa została przewidziana w technologii tradycyjnej żelbetowej, z możliwością prefabrykacji lub murowanej. Również część obejmująca lokale handlowo-usługowe została zaprojektowana jako tradycyjna ze względów ochrony przeciwpożarowej.
Drewno zostało wyeksponowane na elewacjach budynku. Balkony zostały oparte na drewnianych ramach w kolorze naturalnym. Ramy wykorzystano jako stelaż pod pnące rośliny nadające balkonom prywatności. Rośliny na ramach balkonowych stanowią naturalną izolację termiczną, chroniąc budynek przed przegrzewaniem się. Drewno wykorzystano również jako okładzinę klatki schodowej, co wraz z jej cofnięciem podkreśla podział na moduły mieszkaniowe i stały trzon komunikacyjny. Elewację zakłada się wykończyć tynkiem cienkowarstwowym o małym oporze dyfuzyjnym z minimalistycznymi podziałami i rozróżnieniem faktury tynku. Łatwość wykonania detali pozwala na urozmaicenie powstającej zabudowy w przypadku zespołów budynków z jednoczesną kontrolą estetyki całego zamierzenia i utrzymywania jej w spójnym charakterze. Dach zaprojektowano jako zielony, częściowo dostępny dla mieszkańców.
Projekt wpisuje się w ideę ekonomii cyrkularnej poprzez dążenie do podtrzymywania wartości użytych rozwiązań maksymalnie długo. Budynek dzięki łatwości modyfikacji układów mieszkań może spełniać swoją funkcję niezależnie od zmian społecznych i gospodarczych. Zastosowane technologie bazują głównie na surowcach odnawialnych, co minimalizuje ślad węglowy w całym cyklu życia budynku.
W projekcie znalazły się rozwiązania proekologiczne, takie jak dach zielony ograniczający powstawanie wysp ciepła. Nawierzchnie utwardzone w miarę możliwości wykonane zostaną jako przepuszczalne. Przy balkonach wprowadzono pnącą się roślinność. Wodę deszczową zagospodarowano w całości na terenie działki w ogrodach deszczowych. Przewidziano też przestrzeń do inicjatyw społecznych, jak użytkowy taras na dachu, pomieszczenia wspólne wewnątrz budynku i możliwość lokalizacji ogródków społecznych. Całościowo budynek wraz z otoczeniem ma budować poczucie wspólnoty, co ułatwia dbanie o najbliższe otoczenie i środowisko. Projektowany budynek cechuje się zerową wartością wskaźnika rocznego zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną na cele ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody oraz chłodzenia EP.
Dla projektowanego budynku wykonano analizę LCA dotyczącą wbudowanego śladu węglowego zgodnie z normami: EN 15978:2012 „Budownictwo zrównoważone – Ocena efektywności środowiskowej budynków – Metoda obliczeniowa” oraz EN ISO 14040:2006 „Zarządzanie środowiskowe. Ocena cyklu życia. Zasady i ramy”. Do poszczególnych materiałów zostały przypisane wskaźniki emisji materiałów i elementów budynkowych na podstawie danych zawartych w deklaracjach EPD. W miarę możliwości i dostępności danych w bazie materiałów wybierane były te dostępne na polskim rynku lub generyczne. Na potrzeby obliczeń został przyjęty 50-letni okres cyklu życia budynku, zgodnie z wytycznymi Level(s), okres żywotności elementów budynkowych został przyjęty zgodnie z wytycznymi dla wskaźnika 1.2: współczynnik globalnego ocieplenia w cyklu życia. Odległości związane z transportem materiałów z fabryki do miejsca budowy zostały przyjęte na podstawie danych EPD.
Dla miarodajnego porównania wyników wykonano analizę dla dwóch wariantów technologicznych. Wariant 1 – podstawowy, bazujący na technologii prefabrykatów z drewna klejonego CLT oraz Wariant 2 – alternatywny, bazujący na technologii tradycyjnej murowanej z bloczków wapienno piaskowych. Wyniki pokazały ograniczenie śladu węglowego o ok. 25% na korzyść przyjętego wariantu 1.
