Konkurs na koncepcję zagospodarowania otoczenia Warszawskiego Pawilonu Architektury ZODIAK
Projekt konkursowy
Zespół projektowy: Marcin Wolszczak, Oliwia Dec
Lokalizacja: Warszawa
Wyniki konkursu: 31.03.2015r.
Historia
Teren opracowania konkursowego to niezwykle ważny i interesujący fragment ścisłego centrum Warszawy. Plac stanowi otoczenie pawilonu architektury Zodiak oraz jest jednym z elementów założenia urbanistycznego o nazwie Ściana Wschodnia. Zgodnie z pierwotnym projektem Karpińskiego plac przy Zodiaku był częścią Pasażu Wiecha i kiedyś pełnił funkcji skweru. Przed modernizacją Pasaż Wiecha skupiał na sobie ogromną uwagę przechodniów, turystów, okolicznych mieszkańców – warszawiaków. Dzięki licznym atrakcjom, na które składały się usługi, liczna zieleń, woda, pergole, kameralny charakter miejsca, pasaż był miejscem tętniącym życiem. W porównaniu z ciągiem pieszym po drugiej stronie domów centrum, poprzez przestrzeń bardziej w skali ludzkiej, pasaż był miejscem do odpoczynku, relaksu, spotkań ze znajomymi. Plac przy Zodiaku, przed laty był miejscem prestiżowym. Tak samo jak na Pasażu Wiecha, było tam mnóstwo zieleni, były pergole, a atrakcją dla odwiedzających była sadzawka. Przy placu mieścił się kultowy bar Zodiak. Plac stanowił serce dawnych aktywności i modnych miejsc.
Stan istniejący i funkcje pożądane
Obecnie plac wraz z niefunkcjonującym pawilonem Zodiak jest pusty i martwy. Co prawda jest tam trochę zieleni i małej architektury, ale jest to bardzo zaniedbane i nieodwiedzane ani przez mieszkańców ani przez przechodniów. Brakuje właściwych usług, które pobudziłyby plac do życia, a dawna wizytówka placu – pawilon Zodiak jest opuszczony i zniszczony. Tak samo mniej odwiedzany jest Pasaż Wiecha, na którym, po jego modernizacji, zniknęła zieleń i mała architektura, a powstała wyposadzkowana pusta przestrzeń, która oprócz umożliwienia przepływu ludzi nie jest atrakcyjna ani dla turystów ani dla mieszkańców.
Powstające z biegiem czasu niekorzystne zmiany należy dziś kierować na właściwe tory. Nowe projekty Rotundy (Bank PKO + salon miejski), pawilonu Zodiak (Warszawski Pawilon Architektury + Centrum Informacji Gospodarczej) i placu go otaczającego, powinny się uzupełniać, być spójne, stanowić element rewitalizacji pierwotnego projektu Karpińskiego. Rewitalizacja ta powinna spełniać dzisiejsze potrzeby użytkowników oraz nawiązywać do dawnych historycznych wartości miejsca. Przestrzenie z uwagi na swoją unikalną lokalizację oraz charakter, powinny przyciągać, a nie odpychać. Każda funkcja do prawidłowego, rozwojowego działania potrzebuje atrakcyjnej sekwencji przestrzeni publicznych. Ich zapewnienie odgrywa istotną rolę w eksponowaniu wizerunku miasta. Ranga lokalizacji sprawia, że przy kształtowaniu przestrzeni wskazanej do opracowania, niezbędne jest wprowadzenie programu aktywizującego, wzmagającego integrację i edukację, a także umożliwiającego chwilę odpoczynku dla przechodniów i korzystających z pobliskich usług. Plac powinien być spójny z nową funkcją pawilonu Zodiak i być wielofunkcyjny, ale nie tylko dla użytkowników pawilonu. Plac powinien być dla wszystkich.
Idea
„Plac – podwórko architektury” jest ideą, która zakłada utworzenie przestrzeni przejrzystej, lekkiej w swojej formie, jak najmniej ograniczonej, zbudowanej na bazie sformułowań takich jak: technika, inżynieria, kontemplacja, debata, rekreacja, wypoczynek, integracja i aktywizacja.
Analizy otoczenia wykazały, że przestrzeń głównych traktów pieszych ma charakter silnie przepływający. Brakuje elementów programowych pozwalających na chwilę odpoczynku dla przechodniów i korzystających z pobliskich usług.
Wyróżniono zatem strefy swobodnego przepływu oraz strefy relaksu. Dzięki temu aleje zyskały dostęp do miejsc kontemplacji oraz placów wielofunkcyjnych z zapleczem obiektów obsługujących.
Plac ma funkcjonować zarówno jako plac dla pawilonu Zodiak jak i plac dla mieszkańców i przechodniów. Ma być wielofunkcyjny, łatwy do aranżacji, zmienny, ale też ma stać się wizytówką tego miejsca, ma być rozpoznawalny i mimo zmian funkcji i dowolnej aranżacji, ma być wciąż taki sam.
Dla pawilonu Zodiak plac ma być przestrzenią wystawienniczą, przestrzenią, w której można zorganizować warsztaty, debaty o architekturze i planach miejskich, wykłady, pokazy filmów, spotkania z artystami. Dla mieszkańców i przechodniów plac ma być przestrzenią do relaksu, odpoczynku.
Łącząc te wszystkie funkcje i potrzeby powstał pomysł na instalację – plac. Nie instalację na placu, nie plac w instalacji, tylko formę, która będzie obejmować cały plac, a plac będzie tą formą. Projektowana instalacja ma się z placem przenikać, ma być placem, ma stanowić o jego sile, otwartości, a jednocześnie być multifunkcjonalna i dostosowywać się do potrzeb funkcji pawilonu Zodiak, mieszkańców i przechodniów.
Plac – Instalacja
Instalacja to lekka, sztywna i modułowa konstrukcja, które obejmuje cały plac. Składa się ze stalowych, pionowych słupków, poprzecznych stalowych belek, które tworzą ruszt poziomy i stalowych cięgien poziomych i pionowych. Poziome cięgna usztywniają ruszt, a pionowe służą jako szyny do wieszania obrazów, projektów, ławek, służą też jako stelaże do pnączy i można do nich przypiąć rower. Pionowe cięgna można demontować i przewieszać w różne miejsca, wydzielając dzięki temu różne strefy funkcjonalne i różnie aranżować przestrzeń placu. Cała instalacja jest „dachem”, która przykrywa plac, tworzy dla niego „ramy”, ale go nie zamyka. Elementy poziome są na wysokości sufitu pierwszej kondygnacji pawilonu Zodiak, dzięki czemu instalacja staje się jego przedłużeniem. Taka wysokość instalacji jest idealną skalą ludzką i pomimo, że jesteśmy w centrum miasta, a dookoła są kilkudziesięciometrowe budynku, będąc w przestrzeni placu czujemy się jak w salonie, pawilonie, przestrzeni przyjaznej i kameralnej.
Dodatkowymi elementami instalacji są elementy małej architektury, które mogą być zawieszane albo doczepiane do instalacji i zdejmowane. Są to huśtawki, ławki, hamaki, stelaże na projekty i na pnącza, a także zadaszenia membranowe, które można rozpiąć w dowolnym miejscu. W projekcie zostało pokazane to nad stolikami kawiarnianymi. Wszystkie elementy można ze sobą dowolnie zestawiać, wieszać w dowolnych miejscach na poziomych ramach. Dzięki temu tworzą się przestrzenie o różnych funkcjach i przestrzeni, ale wciąż w takim samym duchu. Dodatkowymi elementami są leżaki i stoliki, które również w dowolny sposób mogą być ustawiane.
Projektowana instalacja stanowi o silne placu. Skupia na sobie uwagę zapraszając ludzi korzystających z pobliskich usług, rowerzystów, przechodniów na „podwórko” pełne sztuki, instalacji, odprężenia i kontemplacji. Plac nie pełni już roli tylko miejsca oczekiwania na znajomych, ale kreatywnego spędzania czasu. Połączenie każdego elementu instalacji w jedną funkcjonalną całość poprawia czytelność, daje możliwości dowolnej aranżacji.
Instalacja podzieliła plac na kilka stref funkcjonalnych: trakty piesze czyli przejście przez plac do ulicy Chmielnej, dojścia do pawilonu Zodiak oraz publicznych toalet, które mają być zlokalizowane w zmodernizowanym pawilonie; strefy gastronomiczne, w których zlokalizowane są stoliki obsługujące kawiarnię w Zodiaku i istniejące restauracje w budynkach przylegających do placu oraz strefę wielofunkcyjną znajdującą się pośrodku. Dzięki modułowości instalacji, strefy te można ze sobą dowolnie łączyć. I tak może powstać większa strefa przejścia, lub większa strefa gastronomiczna czy wielofunkcyjna.
Strefa wielofunkcyjna to serce placu i serce instalacji. Jest to strefa zielona z dużym drzewem pośrodku, które nawiązuje do historycznego zielonego placu. Może być wykorzystywana przez pawilon Zodiak, ale też jest dostępna dla wszystkich i mieszkańców i przechodniów. Mogą tu być organizowane wystawy, debaty, warsztaty, konferencje, które są powiązane z pawilonem Zodiak, a na co dzień jest to strefa relaksu i odpoczynku z elementami małej architektury. Każdy może przyjść, odpocząć na zielonej trawie, poleżeć w cieniu drzewa. Plac może być całkowicie lub częściowo wykorzystany na potrzeby pawilonu. Oglądając ekspozycję możemy jednocześnie odpoczywać na leżaku. W strefie przejść i strefie gastronomicznej proponuje się taką samą posadzkę jak na Pasażu Wiecha, aby wzmocnić połączenie tych dwóch przestrzeni, a nie je dzielić, zapraszając tym do środka.
Wytworzone strefy łączą się ze sobą, tworzą wspólną całość, wspólny plac, ale też subtelnie się dzielą na konkretne funkcje. Ramy instalacji tworzą salon miejski, który przyciąga prostą ale elegancką formą, wieloma funkcjami i atrakcjami. Skala człowieka daje poczucie kameralności dzięki czemu jeszcze chętniej chcemy w tej przestrzeni się znajdować. Instalacja jest doskonale widoczna zarówno od ulicy Chmielnej, gdzie wychodzi z ram placu, jak i od Pasażu Wiecha czy z przejścia między domami centrum. Zabieg ten ma na celu przyciągnąć ludzi, przechodniów i mieszkańców. Wielofunkcjonalność placu, możliwość dowolnych podziałów, dużo zieleni i atrakcji powoduje, że plac staje się miejskim skwerem, podwórkiem, zielonym punktem Ściany Wschodniej, ale też wizytówką pawilonu Zodiak i przestrzenią zarówno dla architektów, jak i mieszkańców, turystów i przechodniów.
