W ostatnich dniach rozstrzygnięto konkurs na opracowanie koncepcji urbanistyczno-architektonicznej rewitalizacji i adaptacji Wielkiego Pieca Huty Pokój w Rudzie Śląskiej na cele turystyczno-kulturalne. I Nagrodę zdobyła eM4 Pracownia Architektury Brataniec. Gratulujemy!
Wielki Piec kiedyś przetwarzał rudy żelaza. Dziś – udostępniony do zwiedzania – będzie przetwarzać świadomość. Świadomość historii i świadomość miejsca, będą materiałem świadomej przyszłości. Proces technologiczny Wielkiego Pieca został pozbawiony logicznego zakończenia w postaci miejsca spustu surówki w hali lejniczej. Nowa inwestycja przywraca ciągłość i sens tego procesu. Pustka po rozebranej hali lejniczej zostanie na nowo wypełniona treścią.
Charakterystyczną cechą obiektów Wielkiego Pieca jest ich uniesienie ponad poziom gruntu, które wynika z technologii obróbki rud żelaza i uwarunkowań jej obsługi komunikacyjnej . Zarówno Wielki Piec, jak i nagrzewnice czy odpylnik, ale także rampa kolejowa stykają się z gruntem tylko w nielicznych punktach. Zwiedzający odczuwa fizycznie zawieszenie w powietrzu, na wysokości ponad ziemią. Nowy obiekt zachowuje tę zasadę.
Konkurs na opracowanie koncepcji urbanistyczno-architektonicznej rewitalizacji i adaptacji Wielkiego Pieca Huty Pokój w Rudzie Śląskiej na cele turystyczno-kulturalne
I Nagroda w konkursie: eM4 Pracownia Architektury Brataniec
Kompozycja urbanistyczna
Nowy obiekt nawiązuje swoją wielkością i miejscem w przestrzeni do nieistniejącej – rozebranej – hali lejniczej. Uniesienie obiektu pozwala na swobodne połączenie przestrzeni publicznej miasta – ul. Niedurnego i poprzez tę ulicę centrum miasta z Rynkiem – z pozyskanym dla mieszkańców terenem otoczenia Wielkiego Pieca.
Pod budynkiem zostanie urządzony plac wejściowy z placem zabaw wykorzystującym kompozycję urządzeń technologicznych hali lejniczej, opowiadający o tradycji hutniczej. Dach budynku umożliwia stworzenie nowego ogrodu, rekompensuje stratę.
Zagospodarowanie terenu
Teren wokół Wielkiego Pieca będzie miejscem nowego współistnienia człowieka i natury. Poziom gruntu zostanie oddany Naturze i uruchomionemu przez nią procesowi sukcesji wtórnej. Przenikanie się terenów zielonych i niezbędnej powierzchni komunikacyjnej stworzy specyficzny ogród sukcesji o wysokich walorach edukacyjnych, ekologicznych i symbolicznych. W ogrodzie tym znajdą się niezbędne parkingi, strefa wejścia, edukacyjny plac zabaw i strefa odpoczynku. Możliwe jest zamknięcie tego terenu przez ogrodzenie, możliwe także jego otwarcie, w mniejszym lub większym zakresie, także np. w zależności od rodzaju wydarzeń organizowanych w muzeum.
Zieleń
Projekt zieleni dopełnia ideę adaptacji Wielkiego Pieca. Przetwarzana świadomość historii i miejsca zostanie uzupełniona obserwacją i kształtowaniem świadomości o procesach przyrodniczych. Otoczenie obiektu będące pozostałością po terenie przemysłowym ulega obecnie sukcesji wtórnej. Zaprzestanie produkcji i tym samym intensywnego użytkowania osłabiło siły wstrzymujące procesy naturalne. Teren pozostawiony sam sobie regeneruje się obrazując siłę przyrody. Przetrzebione i opustoszałe miejsca zajmują najpierw gatunki najbardziej odporne o wielkim potencjale tzw. gatunki pionierskie. Żyją one krótko ale intensywnie przygotowując w tym czasie podłoże dla gatunków trwalszych ale z kolei bardziej wymagających. Obecne wokół Wielkiego Pieca ogniska sukcesji naturalnej stanowią inspiracje i podstawę koncepcji zieleni, która wpisuje się w ideę tzw. the third landscape – krajobrazu ewolucji gdzie różnorodność biologiczna i kulturowa splatają się ze sobą tworząc unikatową przestrzeń o własnej specyfice.
Podążając za tą koncepcją projekt zieleni zachowuje wybrane miejsca zasiedlone już przez rośliny i wprowadza nowe obszary, na których będą one mogły się rozprzestrzeniać. Powstanie w ten sposób ogród edukacyjny prezentujący różne etapy tego naturalnego procesu. Pielęgnacja zieleni będzie prowadzona w zakresie zachowania ich kształtu i ochrony przed dewastacją. Dobór gatunkowy, następstwo roślin i ich proporcje będą regulowane przez Naturę. Wyjątek stanowi wprowadzenie wysokich drzew od strony ul. Niedurnego, będą to jednak drzewa z gatunków pionierskich. Podejście to oprócz wartości edukacyjnych i symbolicznych prezentuje wysokie walory przyrodnicze. Stanowi przeciwieństwo pustyni ekologicznej w postaci trawników i monokulturowych nasadzeń ozdobnych roślin obcych gatunków. Stworzenie miejsca dla swobodnej ekspansji naturalnej umożliwi: rozwój właściwych gatunków fauny i flory; ich sukcesywną ewolucję; następującą w naturalnym procesie regenerację podłoża; kreację realnej powierzchni biologicznie czynnej. Sąsiadujące tereny zielone zasilą ogród naturalnie rozsiewającymi się gatunkami i w ten sposób korytarz migracyjny fauny i flory zostanie wzmocniony.
Powiązania funkcjonalne
Teren został podzielony na strefy o dominującym przeznaczeniu
- strefa dostępu i obsługi komunikacyjnej od strony ulicy Niedurnego;
- strefa centralna z obiektami zespołu Wielkiego Pieca wraz z nowobudowanym obiektem wejściowym i przestrzenią pomiędzy nimi;
- strefa komercyjna z biurami na wynajem
Mała architektura
Formy małej architektury będą zgodne z charakterem przestrzeni zespołu wielkiego pieca. Przewiduje się wykorzystanie inspiracji urządzeniami technologicznymi i ich realizację z materiałów charakterystycznych dla miejsca – stali i betonu. Krajobraz przestrzeni publicznej Wielkiego Pieca stanie się krajobrazem do siedzenia (Jan Gehl). Zakłada się zróżnicowanie typów siedzisk dla umożliwienia korzystania przez pojedynczych użytkowników a także przez grupy różnej wielkości. Przewiduje się indywidualne formy małej architektury, ale także częściowo formy katalogowe.
Obsługa komunikacyjna, miejsca postojowe, parkingi rowerowe
Zgodnie z wytycznymi konkursowymi teren będzie dostępny pośrednio z ul. Niedurnego poprzez zjazd po północnej stronie działki zlokalizowany poza jej obrysem. Po zachodniej stronie działki, wzdłuż ul. Niedurnego, w pasie przylegającym do istniejącej linii tramwajowej zlokalizowano podstawowe miejsca postojowe dla samochodów osobowych. Będą one służyć przede wszystkim przyjezdnym odwiedzającym. Dodatkowo w północno-wschodnim narożniku działki zlokalizowano parking dla samochodów osobowych przeznaczony głównie dla wynajmujących komercyjną cześć biurową oraz dla pracowników. W tej strefie parkować będą również autobusy. Zakłada się że realizację miejsc postojowych z nawierzchnią analogiczną do nawierzchni całego zespołu Wielkiego Pieca. Miejsca
postojowe i trakty jezdne zostaną wyróżnione przez elementy małej architektury oraz obrzeża.
Nowy obiekt wypełnia pustkę po rozebranej hali lejniczej organizując funkcjonowanie nowego i atrakcyjnego kompleksu turystyczno – muzealnego. Jest on dopełnieniem formalnym i funkcjonalnym zespołu Wielkiego Pieca.
Forma
Nowy obiekt zapisuje pamięć form architektonicznych. Jest reminiscencją hali lejniczej, która była istotnym elementem zespołu Wielkiego Pieca zintegrowanym z jego konstrukcją, a została niedawno rozebrana. Istnieją wciąż pozostałości hali w obrębie konstrukcji Wielkiego Pieca A. Nowy obiekt nie jest dosłownym powtórzeniem formy hali lejniczej lecz jej współczesna interpretacją. Będzie więc abstrakcyjnym prostopadłościanem zawieszonym w miejscu wyznaczonym przez obrys i górny poziom dawnej hali, uniesionym dla pozostawienia swobody przestrzeni publicznej w poziomie terenu. Charakterystyczną cechą obiektów Wielkiego Pieca jest bowiem ich uniesienie ponad poziom gruntu, które wynika z technologii obróbki rud żelaza i uwarunkowań jej obsługi komunikacyjnej . Zarówno Wielki Piec, jak i nagrzewnice czy odpylnik, ale także rampa kolejowa stykają się z gruntem tylko w nielicznych punktach. Nowy obiekt zachowuje tę zasadę. Fizyczne poczucie zawieszenia w powietrzu, na wysokości ponad ziemią stanowi preludium zwiedzania konstrukcji Wielkiego Pieca i ekspozycji na dużych wysokościach.
Dawna rampa kolejowa
Konstrukcja danej rampy kolejowej zostanie zaadaptowana na cele biurowe. Zakłada się zachowanie żelbetowej konstrukcji oraz obudowanie szklaną fasadą, która zachowa jej czytelność w przestrzeni zespołu.
Zespół Wielkiego Pieca Huty Pokój – obiekty i urządzenia
Przewiduje się zachowanie obecnej formy zabytkowych obiektów i urządzeń zespołu Wielkiego Pieca. Zostaną one poddane niezbędnej konserwacji przy założeniu ograniczenia tego rodzaju działań do niezbędnego minimum.
