Realizacja budynku Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie jest efektem międzynarodowego konkursu architektonicznego zorganizowanego w 2005r. Na terenie należącym do Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, powstał nowy wielofunkcyjny budynek główny, będący wizytówką całego kompleksu muzeum. Autorami projektu jest zespół Pysall.Ruge Architekten oraz Bartłomiej Kisielewski (od 2009 współwłaściciel Horizone Studio). Jego oficjalne otwarcie miało miejsce 18 września 2010r.
Projekt Muzeum Lotnictwa był wielokrotnie publikowany w prasie i pokazywany na wystawach w Polsce i zagranicą. Budynek MLP zdobył nagrodę im. J.Bogdanowskiego na najlepszy obiekt zrealizowany w Krakowie w 2010r. oraz był nominowany do najważniejszej europejskiej nagrody architektonicznej Mies van der Rohe Award 2011. W 2012r. obiekt zdobył główną nagrodę Cemex Building Awards i został uznany za najlepszy budynek użyteczności publicznej na świecie wykonany z betonu architektonicznego.
Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
Inwestor: Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
Architekt: Pysall.Ruge Architekten oraz Bartłomiej Kisielewski
Zespół autorski: Justus Pysall, Peter Ruge, Bartłomiej Kisielewski
Współpraca: Mateusz Rataj, Katarzyna Ratajczak
Projektanci branżowi:
Konstrukcje i instalacje: OVE ARUP & Partners International – Oddział w Polsce
Prowadzący: Zbigniew Kotynia
Architektura krajobrazu: ST raum a | Landschaftsarchitektur Micke Jäckel Kusserow GbR
Autor: Stefan Jäckel
Współpraca: Jessica Kraus, Marta Dąbrowska
Lokalizacja: al. Jana Pawła II 39, 30-969 Kraków, Polska
Powierzchnia terenu: 6,19 hektara
Pow. użytkowa budynku: 3 378,85 m2
Powierzchnia całkowita: 4 504,40 m2
Kubatura netto: 23 250,00 m3
Projekt: 2005-2007 / Realizacja: 2009-2010
Zdjęcia: P. Piątek
Foto: P. Piątek
Foto: P. Piątek
Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
Nowy budynek Muzeum Lotnictwa w Krakowie w symboliczny i jednocześnie atrakcyjny sposób łączy w sobie niemal wszystkie typologiczne i ideowe cechy tego miejsca, a więc samą istotę latania, atmosferę i strukturę lotniska oraz fascynację historią techniki.
Obiekt mieszczący w sobie recepcję, hale wystawową i pomieszczenia administracyjne, jako jeden z elementów architektonicznych został logicznie i naturalnie włączony w istniejący zespół hangarów i budynków służbowych. W nawiązaniu do starych hangarów wykonano nie tylko kwadratową płytę platformy, na której zakomponowano budynek, ale i ograniczono wysokość kalenicy nowego obiektu.
Jego forma jest z jednej strony kontynuacją, a z drugiej modyfikacją modułu podstawowego, jakby wciętą i złożoną niczym kartka papieru, z której miał powstać samolot. Swym odlanym w betonie, a mimo to lekkim jak wiatrak kształtem, przypomina potężne trójkątne śmigło.
Przestrzenie wewnętrzne są obszerne i przeszklone, co pozwala im wychodzić na wszystkie strony świata. Na ulicę wychodzą okna recepcji, a na zachód, gdzie znajduje się park, okna biblioteki i pomieszczeń administracyjnych. Hala wystawowa komponuje się optycznie z powierzchnią niezabudowaną, umożliwiając ogląd dawnego lotniska i stojących tam maszyn. Samoloty, znajdujące się w skrzydle północnym, zdają się być gotowe do startu, nie sprawiając wrażenia eksponatów.
Dzięki otwartej i łagodnie ukształtowanej przestrzeni zwiedzający nie tylko od razu wie, co ma mu do zaoferowania muzeum, ale i bez problemu się po nim porusza, niezależnie od tego, czy zdecyduje się zajrzeć do przypominającego ogromny bak wnętrza kina, obejrzeć witryny, czy przejść do hali, by podziwiać stojące tam samoloty.
Na pierwszym piętrze, przeszklonym od strony hali, znajduje się restauracja z barem oraz dostępna dla wszystkich biblioteka. Mieści się tu również sala wykładowa na 150 osób. Wyżej, na drugim piętrze, znajdują się biura i inne pomieszczenia administracyjne, z których dzięki przeszklonym ścianom widać z jednej strony park, a z drugiej halę wystawową. Niektóre są tak oświetlone od zewnątrz, iż ma się wrażenie, jakby światło wpadało przez okienka w burcie samolotu.
Nowe Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie z pewnością nie jest tradycyjnym „domem“, lecz obiektem, który swym kształtem subtelnie nawiązującym do latania, nie tylko wyraża pełnioną przez siebie funkcję, ale i zachęca do zwiedzania.
Idea projektu
Przystępując do pracy autorzy wyznaczyli sobie cztery priorytety, które powinien spełniać projekt:
- stworzenie budynku o architekturze jednoznacznie kojarzonej z funkcją muzealną i jednocześnie odzwierciedlającej charakter prezentowanych w nim eksponatów,
- stworzenie nowoczesnej formy, która mogłaby się stać symbolem Muzeum Lotnictwa na współczesnej scenie kulturalnej Krakowa – formy, która przyciągałaby miłośników lotnictwa i turystów,
- logiczne i ekonomiczne w użytkowaniu rozplanowanie funkcji,
- stworzenie obiektu, który mimo swojej wielkości nie będzie dominować nad sąsiadującymi z nim budynkami muzeum oraz który, poprzez swoją otwartość, będzie stanowić „miękkie przejście“ pomiędzy obszarem zabudowanym Lotniczego Parku Kulturowego, a zieloną przestrzenią krajobrazową parku.
Kompozycja urbanistyczna i relacje z otoczeniem
Za podstawę kompozycji nowego budynku przyjęto obrys kwadratu, o wielkości odpowiadającej wymiarom rzutu historycznego hangaru z 1929 r., usytuowanego w centralnej części terenu muzeum.
Na kwadratowej, betonowej platformie o wielkości 62,5×62,5 metra zakomponowano trzy skrzydła budynku głównego, w taki sposób, aby stworzyły one otwarte patia, zorientowane w trzech kierunkach: południowego dojścia do terenów Lotniczego Parku Kulturowego, nowopowstającego założenia parkowego LPK oraz w stronę istniejących obiektów muzeum.
Dzięki zakomponowaniu bryły w postaci trzech skrzydeł, nowy budynek nie dominuje nad istniejącą historyczną zabudową, a przez swoją transparentność pozwala na wzrokowy kontakt między poszczególnymi elementami otoczenia
Architektura krajobrazu
Teren dawnego Lotniska Rakowice-Czyżyny został wpisany do rejestru zabytków, z tego też powodu zwrócono szczególną uwagę, aby zagospodarowanie terenu nadało nową, wysoką jakość temu miejscu. Jako podstawę kompozycji przyjęto historyczny układ zieleni wysokiej.
Pomiędzy układem dróg i ścieżek pieszych zaprojektowano kolorowe pola łąk kwietnych i trawników. Każde pole otrzymało odpowiednio skomponowaną i dobraną roślinność, tak aby przypisany mu kolor utrzymywał się przez cały rok. Dzięki temu zabiegowi, nowoprojektowany obiekt i istniejące hale otrzymały swoje specyficzne „adresy”. Ma to także ułatwić orientację w terenie.
Koncept oświetlenia na terenie całości założenia odwołuje się do sposobu oświetlenia lotnisk. Niebieskie, czerwone i żółte oświetlenie w poziomie posadzki pozwoli na swobodną orientację po zachodzie słońca.
Powstało całościowe, współczesne założenie krajobrazowe, sprostujące różnorodnym wymogom parku muzealnego.
Koncepcja przestrzenna i architektoniczna
Architektura projektowanego obiektu jest propozycją współczesnych rozwiązań projektowych, wyróżniającą się z otoczenia, ale jednocześnie respektującą charakter otaczającego krajobrazu.
Bryłę budynku stanowi jedna forma, która poprzez odpowiednie jej ukształtowanie tworzy 3 wewnętrzne i 3 zewnętrzne przestrzenie. Swoim kształtem przypomina potężny wiatrak lub śmigło. Wnętrza trzech skrzydeł budynku mieszczą różne funkcje odpowiadające założeniom i potrzebom Inwestora. Dwa z nich, zarezerwowane dla potrzeb ekspozycji, posiadają przestrzenie wysokości 10 metrów, co pozwala na podwieszanie w nich obiektów latających oraz toczenie się „życia ekspozycji“ na kilku poziomach. Skrzydło zachodnie mieszczące część naukowo-konferencyjną i biurową posiada 3 kondygnacje o wysokości 3,5 metra. Skrzydła zbiegają się w centralnym punkcie płyty, na której umiejscowiono budynek. Ta część, pomyślana jako główny węzeł, mieści funkcje najbardziej publiczne (hall wejściowy na parterze, foyer sali wielofunkcyjnej oraz restaurację na 1-szym piętrze).
Jako niezwykle ważną zasadę przyjęto wzrokowe powiązanie poszczególnych części budynku ze sobą. Osoba zwiedzająca obiekt lub uczestnik konferencji, dzięki licznym przeszkleniom, ma kontakt wzrokowy z eksponowanymi samolotami.
Foto: P. Piątek
Foto: P. Piątek
„Skorupa” budynku
Rozplanowanie poszczególnych funkcji oraz umiejscowienie skrzydeł budynku zaprojektowano mając na uwadze kierunki stron świata oraz przebieg linijki słońca. Budynek „otula“ betonowa „skorupa“ definiująca kształt obiektu. Odpowiednie ukształtowanie formy tej struktury chroni przestrzeń ekspozycyjną przed bezpośrednią ekspozycją promieni słonecznych, jednocześnie pozwalając na zapewnienie dostępu odpowiedniej ilości światła i otwarcie wnętrza budynku na otaczający krajobraz.
Materiały
Do realizacji obiektu użyto naturalnych i surowych w swym wyrazie materiałów, które kontrastują z otaczającą go zielenią. Światło oraz wielobarwny krajobraz otaczający budynek są dopełnieniem przestrzeni wnętrz. Jako niezwykle ważną zasadę komponowania przestrzeni przyjęto relacje widokowe pomiędzy poszczególnymi jej elementami. We wnętrzu część przegród planuje się jako przeszklone, by pozwolić na wzrokowy kontakt pomiędzy nimi.
Zewnętrzna „skorupa“ definiująca kształt budynku wykonana jest z betonu architektonicznego, który jest wyeksponowany zarówno na zewnątrz jak i wewnątrz obiektu. Między betonowymi elementami zewnętrznej „skorupy“ znajdują się przeszklone ściany.
Do wykończenia części ścian oraz klatek schodowych użyto aluminium anodowanego. Posadzka parteru wykonana z betonu barwionego w masie, mogąca przenieść duże obciążenia. Posadzka 1-go i 2-go piętra, na ciągach komunikacyjnych, w pokojach biurowych, sali wielofunkcyjnej i bibliotece, wykończona parkietem przemysłowym.
Konstrukcja obiektu
Ze względu na nieregularny kształt rzutu i duże rozpiętości, znalezienie odpowiedniej relacji między konstrukcją a architekturą stanowiło duże wyzwanie dla projektantów. W projekcie założono odmienne rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe dla skrzydła biurowego i ścian oraz dla konstrukcji dachu skrzydeł ekspozycyjnych. Rozpiętości skrzydeł ekspozycyjnych wahają się od 12m do 45m.
Skrzydło biurowe o żelbetowej konstrukcji stanowi jednocześnie element usztywniający całą strukturę budynku.
Iluminacja
W projekcie obiektu szczególną uwagę zwrócono na koncepcję iluminacji i oświetlenia budynku. W oparciu o specjalistyczny sprzęt oświetleniowy umieszczony w posadzkach, ścianach i w suficie, stworzono spójną koncepcję iluminacji poszczególnych wnętrz, co podkreśla nietypową geometrię budynku. Iluminację wnętrza dopełnia zewnętrzne oświetlenie fasad.
Foto: P. Piątek
Foto: P. Piątek
Foto: P. Piątek
Foto: P. Piątek
