10 listopada w „Świętokrzyskim Sztetlu” im. Majera Małego w Chmielniku odbyło się uroczyste podsumowanie tego niezwykłego edukacyjno-muzealnego projektu. W dawnej synagodze zamknięto minimalistyczną ekspozycję, która poprzez nowoczesne technologie pokazuje życie dawnego sztetla. Za projekt odpowiada architekt Mirosław Nizio, właściciel pracowni Nizio Design International. „Świętokrzyski Sztetl przyjmie pierwszych zwiedzających na początku stycznia 2014 roku.
Projekt: Nizio Design International
Świętokrzyski Sztetl w Chmielniku
Historia dawnego żydowskiego miasteczka i codziennego życia jego mieszkańców opowiedziana została przy użyciu prostych form architektonicznych i multimedialnej ekspozycji. Ściany starej synagogi zostały przemalowane na biały kolor. Projekt nie zakładał ingerencji w ich strukturę oraz odtwarzania pierwotnego wyglądu ścian, które pokryte były freskami. Biel ścian stanowi kontrast dla monumentalnej czarnej, sześciennej bryły wykonanej z metalu, umieszczonej wewnątrz synagogi. Wnętrze bryły tworzy przestrzeń wystawienniczą. Używając kontrastujących kolorów i form architekt Mirosław Nizio, odpowiedzialny za projekt „Świętokrzyski Sztetl” odwołał się do relacji pomiędzy dwoma narodami – polskim i żydowskim.
Centrum ekspozycji „Świętokrzyski Sztetl” stanowi szklana bima wzorowana na XVIII-wiecznym oryginale. Bima jest najważniejszym miejscem w synagodze. Najczęściej przyjmuje ona formę baldachimu, a podczas nabożeństw to właśnie z niej kapłan odczytuje Torę. Chmielnicka bima jest unikatem na skalę światową. Wszystkie jej elementy, w tym także stół do czytania Pięcioksięgu, wykonane zostały z wielkoformatowego szkła. Do skonstruowania chmielnickiej bimy użyto go aż 5 ton. Wszystkie połączenia wykonano za pomocą niewidocznych dla oka klejów i podkonstrukcji pleksiglasowej, całość utwardzono promieniami ultrafioletowymi.
Zwiedzanie „Świętokrzyskiego Sztetla” pozwoli widzom odbyć podróż w czasie. Ekspozycja pozwoli poczuć klimat gwarnego targu czy dawnej żydowskiej szkoły. Tę historyczną wędrówkę można odbyć dzięki ekranom dotykowym, multimedialnym mapom i ukrytym głośnikom, z których popłyną charakterystyczne dźwięki. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych rozwiązań technologicznych ekspozycja ma oddziaływać na zmysły i emocje, pobudzać wyobraźnię.
W dawnej Polsce istniało kilkadziesiąt sztetli, czyli małych miasteczek żydowskich. W XVII wieku Żydzi otrzymali prawo do osiedlania się w Chmielniku. Miasto zamieszkiwało 80 procent ludności żydowskiej, stając się tym samym największym sztetlem w regionie. W latach 1941-1943 w Chmielniku istniało utworzone przez nazistów getto. Od października 1942 do marca 1943 roku z miasta do obozu zagłady w Treblince wywieziono ponad 13 tysięcy osób. Ideą i celem przyświecającym powstaniu „Świętokrzyskiego Sztetlu” jest przywrócenie pamięci o współistnieniu w tym mieście dwóch kultur – żydowskiej i polskiej. Co roku w Chmielniku odbywają się również Spotkania z Kulturą Żydowską, a nowe centrum staje się dopełnieniem narracji historii Żydów z Kielecczyzny.
