Niezwykły budynek Centrum Geoedukacji w Kielcach zaprojektowany został przez pracownię PALK Architekci. Obiekt otrzymał Nagrodę Roku Stowarzyszenia Architektów Polskich 2011 oraz został nominowany do Europejskiej Nagrody im. Miesa van der Rohe 2013.
Lokalizacja: Kielce, ul. Daleszycka 21, rezerwat Wietrznia
Autorzy: PALK architekci, Piotr Hardecki (główny projektant),
Marta Czarnomska -Siecke, Krzysztof Łaniewski -Wołłk, Łukasz Stępniak
Architektura wnętrz i koncepcja ekspozycji stałej: PALK architekci
Zdjęcia: Bartek Makowski (www.makowski.co)
Opis inwestycji
Utworzony w 1999 r. rezerwat „Wietrznia”, to opuszczone wyrobiska i zarośnięte hałdy pozostałe po kamieniałomie funkcjonującym do połowy lat 70. zeszłego wieku, a jednocześnie miejsce cechujące się szeregiem wartościowych odsłonięć profili skalnych oraz stanowisk dobrze zachowanych skamieniałości fauny dewońskiej. Walory rezerwatu zdecydowały o lokalizacji Centrum Geoedukacji, obiektu o funkcji wystawienniczo-edukacyjnej, miejsca przeznaczonego dla stałych i czasowych ekspozycji o tematyce geologicznej, warsztatów, prelekcji, pokazów i zajęć dla młodzieży.
W 2008 r. Geopark Kielce wraz z lokalnym oddziałem SARP, ogłosił otwarty, ogólnopolski konkurs architektoniczny. Do realizacji została wybrana koncepcja parterowego pawilonu o geometrycznych płaszczyznach dachów pokrytych roślinnością, tworzącego harmonijną całość z organiczną formą pobliskiego wzgórza. W zamierzeniu autorów koegzystencja budynku i natury kształtowała czytelny, pozytywny przekaz symboliczny, a wstrzemięźliwość formalna i materiałowa obiektu stanowiła odpowiedź na coraz powszechniejszy konflikt między unikalnymi wartościami krajobrazowo-przyrodniczymi obszarów chronionych a postępującą urbanizacją terenów sąsiadujących.
Zagospodarowanie terenu
Obszar wyznaczony pod lokalizację Centrum Geoedukacji posiada urozmaiconą rzeźbę terenu, jest to w rzeczywistości dawna hałda usypana z wydobytych odpadów skalnych, porośnięta chwastami, krzakami dzikiej róży i tarniny. Cecha ta została wykorzystana przez architektów w celu zdefiniowania przestrzeni publicznych o odmiennych nastrojach.
Plac „dolny”, sąsiadujący z parkingami oraz przyszłym pawilonem z pamiątkami ma charakter miejsca gwarnego. Wszystkie drogi prowadzące pod górę – kamienista droga dojazdowa z parkingami, kręte drewniane schody, ścieżka wzdłuż skarpy – stanowią rodzaj „śluzy psychologicznej”, pomagają zostawić na dole zgiełk miasta i komercji, otworzyć się na otaczający krajobraz i skupić uwagę na budynku i ekspozycji.
Plac „górny”, zlokalizowany przed głównym wejściem, dzięki wynoszącej ponad cztery metry różnicy poziomów jest bardziej wyciszony. Tutaj zwiedzający mogą podjąć decyzję – wejść do środka, iść w lewo ścieżką do rezerwatu, w górę schodami na dach zielony i na szczyt wzgórza, a może w prawo, wokół budynku na plac zabaw i do kawiarni.
Aby w możliwie największym stopniu zachować naturalny charakter miejsca, do ukształtowania przestrzeni publicznych użyto najprostszych materiałów: nawierzchnie placów i parkingów wybrukowano lokalnym kamieniem, ścieżki wykonano ze żwiru stabilizowanego, ławki, miejsca piknikowe i schody terenowe zaprojektowano z impregnowanego drewna modrzewiowego.
Rozwiązania przestrzenne
Budynek Centrum Geoedukacji jest w dużej części jednokondygnacyjny, dzięki czemu większość pomieszczeń może być dowolnie doświetlona światłem górnym lub górno-bocznym. Zaproponowano podział na trzy trakty różnej wysokości, który umożliwia ekonomiczne doświetlenie pomieszczeń. Przyjęty układ pozwolił na obniżenie wysokości fasad przy głównych wejściach, co uczyniło obiekt bardziej kameralnym.
Podłużny hol łączy wszystkie strefy funkcjonalne, oddzielając przy tym część dydaktyczno-ekspozycyjną od pozostałych pomieszczeń. Hol w formie „uliczki” może dodatkowo pełnić funkcję miejsca spotkań, imprez tematycznych i wernisaży.
Rozwiązania materiałowe
Przeszklona elewacja frontowa (południowo-zachodnia), została zaprojektowana jako fasada podwójna, wentylowana za pomocą regulowanych szklanych żaluzji nawiewno-wywiewnych. Jest ona wyposażona w wewnętrzne rolety umożliwiające redukcję promieniowania słonecznego wnikającego do wnętrza budynku. W okresie zimowym żaluzje regulujące przepływ powietrza pomiędzy zewnętrzną i wewnętrzną warstwą szklenia są zamknięte, a powietrze zatrzymane wewnątrz ściany stanowi dodatkową warstwę izolacji termicznej. Natomiast w okresie letnim przy otwarciu żaluzji nadmiar ciepła powstający w przestrzeni pomiędzy szybami zostaje usunięty bez obciążania klimatyzacji w pomieszczeniach. Dodatkowo, materiałowe rolety przeciwsłoneczne mocowane w przestrzeni pomiędzy szybami nie są narażone na działanie warunków atmosferycznych.
Pozostałe ściany zewnętrzne i częściowo wewnętrzne zostały oblicowane dolnodewońskim piaskowcem kwarcytowym z pobliskiego złoża „Bukowa Góra” w sposób nawiązujący do tradycji lokalnej (przy zachowaniu całkowicie współczesnego wyrazu architektury). W trakcie prac budowlanych projektanci uzgodnili z wykonawcą, że interesujące skamieliny odkrywane przez kamieniarzy podczas łupania większych bloków, zostaną wmurowane w wewnętrzne ściany budynku. Dziś skamieliny te są łatwe do odnalezienia w ścianie kamiennej oddzielającej hol od sal mieszczących ekspozycję.
Ekspozycja stała
W pracy konkursowej autorzy Centrum Geoedukacji określili ogólne zasady kształtowania przyszłej ekspozycji. Podczas realizacji obiektu, na zlecenie inwestora, architekci przygotowali szczegółową koncepcję ekspozycji stałej według dostarczonego scenariusza.
W celu obrazowego przedstawienia przemian środowiska w okresie dewonu, polegających na stopniowym pogłębianiu się zbiorników wodnych i ochładzaniu wód, projektanci zaproponowali poprowadzenie drogi zwiedzania po pochylni pomiędzy ścianami stanowiącymi tło dla wielkoformatowych tablic, fotografii i rysunków. Poziom „dna morskiego” w większości gablot pozostawał stały, zbliżony do poziomu podłogi przy wejściu do sali, co przy jednoczesnym podnoszeniu się drogi zwiedzania miało wywoływać u oglądających złudzenie, że „dno” ostatnich gablot (dioram) znacznie się obniżyło w stosunku do gablot (dioram) na początku trasy.
Arch. Piotr Hardecki
www.pharch.pl
Charakterystyczne parametry inwestycji
Generalny wykonawca: Eiffage Budownictwo Mitex
Inwestor: Geopark Kielce
Powierzchnia terenu: 13 551 m2
Powierzchnia zabudowy: 2340 m2
Powierzchnia użytkowa: 2778 m2
Powierzchnia całkowita: 3203 m2
Kubatura: 16 090 m3
Projekt: 2008-2009
Realizacja: 2010-2011, 2012 (ekspozycja stała)
Koszt inwestycji: 22 760 029 PLN, dotacja z UE: 17 609 101 PLN
