Rewitalizacja i adaptacja elektrowni Scheiblera w Łodzi na bibliotekę oraz wydział projektowania ubioru to temat projektu dyplomowego Marii Petri wykonanego pod kierunkiem Ewy Węcławowicz-Gyurkovich w Instytucie Konserwacji Zabytków Politechniki Krakowskiej.
Dyplom Magisterski
Autor: Maria Petri
Promotor: prof. dr hab. inż. arch. Ewa Węcławowicz-Gyurkovich
Współpromotor: dr inż. arch. Marta A. Urbańska
Uczelnia: Politechnika Krakowska | Instytut Konserwacji Zabytków
Rewitalizacja i adaptacja elektrowni Scheiblera w Łodzi na bibliotekę oraz wydział projektowania ubioru
Elektrownia Włókienniczego Towarzystwa Akcyjnego Karola Scheiblera na Księżym Młynie została wybudowana w latach 1910-1911 i zapewniała energię elektryczną napędzającą maszyny oraz oświetlała wszystkie oddziały fabryczne zakładów i była ówcześnie jedną z największych elektrowni w przemyśle włókienniczym w Królestwie Polskim. Jej autorem był inżynier Alfred Frisch, który zaproponował – nowatorski wtedy – projekt konstrukcji niemal w pełni z wykorzystaniem żelbetu, w stylu modernistycznym z bogatą secesyjną dekoracją. W latach 60-tych do bryły dostawiono żelbetowy bunkier – skład węgla. Obecnie elektrownia niszczeje, a otoczona zdewastowanymi budynkami jest niewidoczna i nieudostępniona obywatelom. Ze względu na ilość obiektów kulturalnych i naukowych w okolicy działki, historię zakładów – przemysł bawełniany oraz wielkość i wystrój samej elektrowni – zdecydowano się na funkcję biblioteki oraz budynku dla wydziału Projektowania Ubioru.
Głównym założeniem było ukazanie frontowej elewacji, ale z uwspółcześnieniem miejsca. Projekt zakłada złożony z kilku budynków kompleks wpisujący się w plan prostokąta z wyraźnym geometrycznym rozdzieleniem na osi. Zdecydowano się pozostawić częściowo budynek fabryczny znajdujący się vis-a-vis elektrowni i przeznaczyć go na funkcję uczelni – sali wykładowych. Następnie, poprzez dobudowanie prostej, współczesnej formy z przeznaczeniem na sale warsztatowe i przekrycie kasetonowym zadaszeniem przestrzeni pomiędzy, stworzyć wewnętrzny plac i domknąć istniejący plan. Dzięki stworzeniu tego typu „patio” frontowa fasada jest widoczna i wyeksponowana. Cała przestrzeń przewidziana na wydział Projektowania Ubioru jest swego rodzaju przestrzenną interpretacją elektrowni. Tu również zastosowany został trójpodział oraz unowocześniona trawestacja kasetonowego stropu w maszynowni – tym razem jednak „sala” jest otwarta, a sufit – szklany. Dobudowany budynek z salami warsztatowymi jest także przedłużeniem bunkra przy elektrowni. Materiał, jakim jest wykończony to poliwęglan, by uzyskać lekkość formy przy stosunkowo dużych gabarytach.
Nowe budynki paradoksalnie zasłaniają i odsłaniają zabytkowe elewacje, są buforem i portalem pomiędzy starym, a nowym. Ujednolicona nowa elewacja zachodnia jest subtelnym i nowoczesnym elementem, który nie odwraca uwagi od historycznej fasady, nadając jej jednak współczesny wyraz.
Obydwie dobudowane bryły (bunkier i budynek sal warsztatowych) mają tę samą wysokość i strukturę, tworząc swego rodzaju „klosz” na historyczne budynki. Główną inspiracją była ważna dla Łodzi postać Władysława Strzemińskiego oraz jego obrazy-powidoki – w projekcie przeniesiono ideę linii oplatającej formy do trzeciego wymiaru. Aranżując wnętrze bardzo określonej formalnie elektrowni postawiono na biały graficzny element, który powtarza się na wszystkich poziomach. Wstęga klatki schodowej zmienia się w wydzieloną „wyspę” czytelni, tworzy ławki i regały książek, a także balustrady. Aby nie pozbawiać elektrowni przemysłowego mroku, większość elementów konstrukcji jest zachowana.
Nowe budynki mają prostą i współczesną bryłę, tym samym unowocześniają założenie bez konkurowania z budynkami zabytkowymi. Proponowana forma wykorzystuje także charakterystyczne elementy istniejące, przetwarzając je na nowo i stając się minimalistycznym obiektem o wyjątkowym wyrazie estetycznym.
Zastosowana wysokość budynku, usytuowanie na działce, wybór detali architektonicznych i rozwiązań formalnych jest spójną, jednorodną koncepcją. Wszystkie te zabiegi mają na celu podkreślenie historycznej, rozrzeźbionej i zróżnicowanej materiałowo elektrowni, ale z zachowaniem funkcjonalności i współczesności.
