Tarnów – Nowe Miasto: Konkurs na opracowanie urbanistycznej koncepcji zagospodarowania południowo-zachodniej części śródmieścia Tarnowa, w tym poprzemysłowego terenu byłego Owintaru.
Wyróżnienie w konkursie
Autorzy: Michał Kucharski, Mateusz Piwowarski
Rozstrzygnięcie konkursu: Grudzień 2015
Lokalizacja: Tarnów, woj. małopolskie
Główne założenia projektu
W celu znalezienia najlepszego pomysłu na zagospodarowanie terenu objętego opracowaniem przeanalizowano wiele dokumentów prawnych, literatury z zakresu urbanistyki, przykładów rewitalizacji terenów poprzemysłowych, a także dokonano wizji lokalnej. We wstępnym etapie programowania nastąpiło wytworzenie głównych założeń projektu, które stały się kręgosłupem wszystkich późniejszych działań projektowych. Poniżej wypisano wytyczne:
- ZŁOŻONOŚĆ FUNKCJI – MULTIFUNKCJONALNOŚĆ OBSZARU
- DĄŻENIE DO BEZKOLIZYJNEGO POWIĄZANIA RUCHU PIESZEGO, KOŁOWEGO I ROWEROWEGO
- ZAPEWNIENIE WYSTARCZAJĄCEJ ILOŚCI PIEJSC PARKINGOWYCH DLA RUCHU KOŁOWEGO
- INTEGRACJA MIASTA
- ŁAD PRZESTRZENNY I DBAŁOŚĆ O KRAJOBRAZ
- CHARAKTER MIEJSCA – GENIUS LOCI, NAWIĄZANIE DO PRZESZŁOŚCI MIASTA I TERENÓW, SZACUNEK DO DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I PRZEMYSŁOWEGO
- WYTWORZENIE NOWEGO CENTRUM REKREACYJNO-WYPOCZYNKOWEGO W MIEŚCIE
- DZIAŁANIA PUNKTOWE POPRAWIAJĄCE JAKOŚĆ PRZESTRZENI
Projekt zagospodarowania terenu
Dla spełnienia postawionych wymagań postanowiono stworzyć przestrzeń publiczną, będącą sercem całego projektu oraz dokonać mniejszych działań projektowych w sąsiedztwie poprzemysłowego terenu byłego zakładu Owintar. Suma tych zabiegów ma na celu stworzenie przestrzeni kompleksowej, która umożliwiałaby korzystanie z nowych funkcji projektowanych w granicach opracowania, jak i spojenie całego obszaru centrum miasta. Obszarem, który staje się najważniejszy w propozycji projektowej jest teren między ul. Krakowską, Narutowicza i Bandrowskiego, na którym kiedyś działał Browar Parowy Książąt Sanguszków, a później zakład przemysłowy Owintar. Teren ten obecnie jest niezagospodarowany i wydzielony z przestrzeni miasta, stanowiąc barierę, a nie fragment tkanki miejskiej. Przestrzeń ta posiada duży potencjał, ponieważ jest położona między Rynkiem, a dworcem kolejowym i autobusowym, przy ul. Krakowskiej. Powierzchnia ta graniczy również z ciekawymi obiektami i ważnymi przestrzeniami publicznymi, m.in. Planty im. Józefa Jakubowskiego, Plac ks. Jerzego Popiełuszki, plac Tadeusza Kościuszki, a wśród budynków: Kościół Księży Misjonarzy – Parafia św. Rodziny, główny komisariat policji, centrum handlowe Świt, kompleks MKS Tarnovia, liczne obiekty biurowe, usługowe i mieszkalne. Na zamkniętym terenie samego zakładu znajdują się pozostałości po zabudowaniach przemysłowych. Dominantę stanowi komin, który pozostał w swojej pierwotnej formie i który jest również wpisany do rejestru zabytków. Duży budynek znajduje się przy ul. Bandrowskiego – jest to obiekt o konstrukcji szkieletowej, żelbetowy o wysokim parterze, minimalistyczny w formie i detalu. Istniejące zabudowania są świadkami historii miejsca, pokazują jego tożsamość, ale mogą stać się też lokum dla nowych funkcji, na które istnieje zapotrzebowanie we współczesnych miastach. Należy dokonać oceny stanu technicznego położonych na terenie zakładu obiektów i dołożyć starań aby wprowadzić do nich nowe funkcje i przywrócić życie. W zamyśle projektowym poprzemysłowy obszar ma stać się nowym, multifunkcjonalnym miejscem, które będzie otwarte na miasto i spowoduje społeczne zainteresowanie, pobudzi do aktywności i zaoferuje szeroką gamę funkcjonowania przestrzeni. Przy wytyczeniu nowych linii zabudowy i krawędzi ulic oraz placów zwrócono uwagę na kontekst, w którym znajduje się obszar. Przede wszystkim ważne stały się dominanty urbanistyczne – w postaci Kościoła Księży Misjonarzy i komina po starym browarze. Drugim elementem, na który zwrócono uwagę było wytworzenie odpowiedniego przedpola przed obiektami historycznymi przy ul. Narutowicza i Bandrowskiego. Następnie wytyczono nowe szlaki komunikacyjne, które przebiegają w ważnych kierunkach i prowadzą m. in. do Rynku, Plant Kolejowych, dworców i przestrzeni publicznych znajdujących się w sąsiedztwie. Osie stały się elementem spinającym miasto z terenem, wprowadzającym użytkowników do środka. W centrum rewitalizowanego obszaru wytyczono plac o kształcie nieregularnego sześciokąta. Ten kształt wynika z połączenia punktów, które znajdują się w promieniu 40m od wytyczonego środka i przecinające się równocześnie z osiami. Główny punkt centralny może stanowić miejsce wykorzystane na rzeźbę, fontannę lub element historyczny z byłych zakładów. Wokół placu zaprojektowano pas zabudowań o zróżnicowanych funkcjach. Za budynkami utworzono zieloną strefę parkową stanowiącą przedłużenie Plantów im. Józefa Jakubowskiego. Partery obiektów zlokalizowanych przy centralnym placu mogą się więc otworzyć zarówno na aktywną strefę agory, jak i na bardziej spokojną, rekreacyjną część parkową. Trzecie pasmo tworzą kolejne zabudowania, oddzielające założenie od ruchliwych dróg – Krakowskiej i Narutowicza. W tej strefie znajdą się również budynki historyczne, które będą posiadały odpowiednie przedpole i nie będą tak zwarcie zabudowane jak nowe kubatury. Bryły obiektów od strony ulic y uzyskają bardziej zbliżony do historycznego kształt, natomiast od strony środka nabiorą nowoczesnej formy o nieregularnych liniach dachu. Materiałem jaki zostanie wykorzystany do ich budowy będzie cegła, która doskonale podkreśli dawny, przemysłowy charakter miejsca, jak i będzie stanowić nawiązanie do architektury kościoła.
Serce projektu zostanie powiązane z innymi częściami miasta, znajdującymi się w granicach obszaru opracowania, jak i poza nim. Ważną przestrzenią jest plac Tadeusza Kościuszki, gdzie obecnie następuje wiele skrzyżowań ruchu kołowego i pieszego. Przestrzeń ta jest nieczytelna i chaotyczna. Rozwiązania projektowe mają na celu uporządkowanie tej przestrzeni. Na przedłużeniu jednej z osi prowadzącej od środka projektowanego placu do centrum handlowego Świt powstanie pasaż – trakt pieszy wydzielający przestrzeń dla samochodów i dla pieszych. Po jego zachodniej stronie wykreowana zostanie przestrzeń publiczna wypełniona zielenią, w której będzie znajdować się przystanek autobusowy. Natomiast po stronie zachodniej uporządkowaniu ulegnie przestrzeń komunikacji samochodowej. Parkingi i drogi nie będą stanowiły barier dla pieszych. Powiązanie placu z terenem poprzemysłowym będzie się odbywało poprzez podziemne przejście pod nowo projektowanym rondo. Takie rozwiązanie umożliwi bezkolizyjne przejście pieszych i przejazd rowerzystów z nowo powstałego centrum na plac Kościuszki, dom handlowy Świt, a dalej na ul. Krakowską i na Rynek. Inną ważną przestrzenią przyległą staną się tereny tuż przy torach kolejowych po ich północnej stronie. Stare zabudowania magazynowe planuje się wykorzystać pod funkcję handlową. W tym miejscu może powstać targowisko miejskie, które będzie stanowić zakończenie osi, na której znajduje się kościół.
Dodatkowo działania projektowe skupiają się jeszcze na dwóch obszarach po południowej stronie torów. Jednym z nich jest strefa wokół realizowanej inwestycji parkingu Park & Ride. Przede wszystkim należy umożliwić piesze przejście użytkowników dworca kolejowego i autobusowego do tego obiektu. Będzie się ono odbywać za pośrednictwem podziemnego tunelu na wysokości peronów dworca kolejowego. Przy powstającym obiekcie projektuje się budynek usługowy o funkcjach gastronomicznych i handlowych. Lokalizacja tego obiektu w tym miejscu ma na celu krótkie zatrzymanie użytkowników parkingu i dworca, uzupełni ten teren o brakujące funkcje, związane z przesiadaniem się pomiędzy transportem różnego typu. W tej strefie powstanie również zielony skwer, który uporządkuje zastaną przestrzeń. Drugim obszarem w tej części założenia jest teren zlokalizowany pomiędzy bocznicami kolejowymi. Obszar ten posiada bardzo słabe powiązania komunikacyjne, a jakość dróg jest bardzo niska. Ze względu na swoje położenie teren nie jest atrakcyjny inwestycyjnie. Na obszarze tym przede wszystkim należy usprawnić ruch kołowy – poszerzyć przejazd pod torami w ciągu ul. Wita Stwosza, skonstruować na nowo drogi oraz stworzyć obiekty inżynieryjne mostowe przez rzekę Wątok. Usprawnienie komunikacji i stworzenie przejazdu na zasadzie pętli przez teren spowoduje możliwość wykorzystania go pod funkcję mieszkaniową. Proponuje się wykorzystanie terenu pod mieszkalnictwo socjalne i komunalne, gdyż według Strategii Rozwoju Miasta brak jest wystarczającej ilości tańszych w eksploatacji tego typu mieszkań. W tym rejonie należy jednak wykonać odpowiednie urządzenia wodne, celem zabezpieczenia przed podtopieniami.
Komunikacja
W zakresie komunikacji kołowej teren nie będzie poddany gruntownym zmianom. Szlaki drogowe pozostaną w układzie istniejącym, nastąpi jedynie przebudowa części skrzyżowań, miejscowe poszerzenia ulic, czy stworzenie dodatkowych zatok przystankowych i parkingów. Największą inwestycją w ramach niniejszego opracowania jest nowa organizacja ruchu na skrzyżowaniu ulic Krakowskiej, Narutowicza i Sikorskiego. W tym miejscu zaprojektowano rondo celem usprawnienia komunikacji samochodowej i oddzielenia jej od ruchu pieszego i rowerowego. Pod rondem znajdowałoby się przejście i przejazd rowerowy. Przy rondzie skonstruowane zostaną pochylnie o nachyleniu przystosowanym dla ruchu rowerowego i dla niepełnosprawnych, umożliwiające wyjazd i wjazd z trzech narożników. Z każdej strony natomiast zlokalizowane będą schody. Na środku skrzyżowania może być umieszczona artystyczna forma, stanowiąca nawiązanie do historii miasta. Ulica Krakowska stanowi główny wjazd do Tarnowa i umieszczenie w tym miejscu takiego elementu może pozytywnie wpływać na odbiór miasta i stać się jego charakterystycznym punktem. Dodatkowo proponuje się przeszklenie części zadaszenia nad przejściem w środku ronda, co skutkowałoby doświetleniem naturalnym podziemnego przejścia. Przy umieszczeniu formy możliwe stałoby się również podziwianie jej przez pieszych i rowerzystów od dołu. Takie rozwiązanie wpłynie na przyjazne postrzeganie tej przestrzeni przez wszystkie grupy odbiorców. W ramach opracowania projektowane jest również połączenie ul. Tuchowskiej z ul. Bandrowskiego, co umożliwi szybszy przejazd w tej części miasta. Dodatkowo w tym rejonie nastąpi wykonanie przejścia pieszo-rowerowego przez rzekę Wątok i dalej w ciągu ul. Tuchowskiej. W granicach terenu znajduje się obecnie przejazd pod torami w biegu ul. Wita Stwosza. Przejazd należy poszerzyć tak by umożliwić swobodny ruch dwustronny pojazdów oraz przejście pieszych. Dodatkowo należy wykonać przejście podziemne na wysokości peronów dworca kolejowego, które będzie prowadzić do parkingu Parkuj i Jedź.
Realizowany parking ma pozwolić zmotoryzowanym mieszkańcom na dogodne korzystanie z dworca i zmniejszenie ruchu samochodowego. Na terenie byłego zakładu przetwórstwa owoców i warzyw Owintar projektuje się wielopoziomowy parking, zlokalizowany przy skrzyżowaniu ulic Narutowicza i Bandrowskiego. Obiekt ten ma za zadanie odciążyć ruch samochodowy w tej części miasta i uwolnić ulicę od parkowania przy jezdniach. Duża ilość miejsc parkingowych pozwoli obsłużyć nowe funkcje realizowane dla tematu. Zlokalizowanie parkingu na krawędzi nowej przestrzeni publicznej powoduje zwolnienie jej z ruchu samochodowego przy jednoczesnym wygodnym dojeździe.
Na opracowywanym terenie występują przystanki autobusowe z zatokami. Należy wykonać nowe wiaty przystankowe, proste w swojej formie, które mogą dodatkowo pomieścić funkcje uzupełniające. Przy ul. Bandrowskiego utworzono nowe przystanki autobusowe pozwalające na dobry dojazd do strefy biurowej i nowego targowiska. W tym miejscu należy zaprogramować przejazd linii miejskiej komunikacji publicznej.
Na opracowywanym obszarze stworzono sieć nowych dróg pieszych i rowerowych, tak aby takie formy komunikacji na tym terenie przebiegały sprawnie i stała się dobrą alternatywą dla samochodu. Ruch na terenie byłego zakładu przemysłowego będzie całkowicie udostępniony dla osób poruszających się pieszo i na rowerach. Dzięki szerokim szlakom komunikacyjnym możliwe będzie też dotarcie dostawców do wszystkich zaproponowanych funkcji, organizowanie imprez masowych i obsługa przeciwpożarowa obiektów projektowanych.
Funkcja
Strategia Rozwoju Miasta Tarnów 2020 zawiera trzy przymiotniki określające wizję miasta – aktywny, silny i komfortowy. Przestrzeń projektowana powinna zapewniać możliwości do realizowania tej wizji. Celem stworzenia takiej powierzchni założono oparcie się o zasady zrównoważonego rozwoju i maksymalne wykorzystanie potencjału. Główną ideą jest wykreowanie przestrzeni multifunkcjonalnej – działającej w różnych porach dnia i cyklach roku. Za cel obrano sobie również wypełnienie potrzeb niezbędnych mieszkańcom, turystom i przedsiębiorcom. Stworzona przestrzeń ma prowadzić miasto w stronę przyszłości i zapewniać rozwój społeczno-gospodarczy z poszanowaniem jego uwarunkowań środowiskowych. Przy głównym placu powstaną obiekty zapewniające szeroką ofertę kulturalną, usługową i naukową. Poszczególne kwartały zostaną przystosowane do różnych funkcji. Przy Plantach Kolejowych projektuje się strefę rekreacyjno-wypoczynkową z licznymi kawiarniami, restauracjami, barami i sklepami. Na północ od obiektów MKS Tarnovia proponowane jest poszerzenie oferty aktywnego spędzania czasu o urządzenia i budynki przeznaczone do celów sportowych. Możliwe będzie ulokowanie tam siłowni, małego boiska, przestrzenie gier i zabaw. Modułowy budynek o konstrukcji szkieletowej może być zaadaptowany na cele związane z biznesem. Może pomieścić w sobie biurowe przestrzenie do wynajęcia, inkubatory przedsiębiorczości, klastery, lokale coworkingowe. Wysoki parter tego budynku może stać się przestrzenią wspólną dla bliskiej strefy obiektów biurowych, zapewniając usługi gastronomiczne i rozrywkowe. Takie funkcje zlokalizowane w obiekcie o przeważającym profilu biznesowym dodatkowo zachęci do zainteresowania W tej strefie korzystne jest ulokowanie ośrodka badawczo-rozwojowego, którego brakuje na terenie miasta. W północnym kwartale nowo projektowanej przestrzeni znajduje się najwięcej zabudowań po byłym zakładzie przemysłowym i browarze. Ze względu na te uwarunkowania w tej strefie obiekty mają służyć usługom kulturalnym. Stare zabudowania mogą pomieścić muzeum, filię biblioteki, klub muzyczny, szkołę tańca. W celu dopasowania właściwej funkcji należy zebrać grupy interesariuszy. Dodatkowo na placu jako przedłużenie tej strefy zaprojektowano otwartą widownię ze sceną. Umożliwi ona organizowanie mniejszych koncertów, przedstawień, spotkań, czy wykładów. Ostatni kwartał zabudowy zlokalizowany jest przy projektowanym rondo. Ze względu na bliskość innych przestrzeni miejskich i dróg najlepiej jest stworzyć w tym miejscu obiekty o funkcji usługowej – lokale handlowe. Proponuje się również wykorzystanie tej przestrzeni pod mały hotel ze względu na bardzo ograniczoną bazę noclegową na terenie miasta. Dodatkowo na całym terenie, gdzie projektuje się Nowe Miasto można lokalizować lokale mieszkaniowe – apartamenty. Takie dodatkowe zróżnicowanie funkcjonalne ubogaci przestrzeń i pozwoli na wykorzystanie jej w pełni przez cały czas.
Plac jest elementem spinającym wszystkie funkcje – forum założenia. Jego przestrzeń ma służyć pod różne formy aktywności – powinien być przyjazny i atrakcyjny. Stanie się miejscem spotkań mieszkańców i wydarzeń o różnym charakterze. Jego stosunkowo wolna płyta będzie przestrzenią, która pozwoli dopasować się do różnych potrzeb mieszkańców i okazji. Za projektem i realizacją budowlaną powinny iść również działania gminy w postaci bogatej oferty organizacji czasu.
Kreowanie takiej przestrzeni podniesie jakość życia mieszkańców, zapewni rozwój przedsiębiorcom i przyczyni się do częstszego odwiedzania miasta przez turystów. Miejsce to powinno oferować swoim mieszkańcom wysoki standard oczekiwanych usług, być przyjazne rodzinie, sprzyjając aktywności obywatelskiej, co będzie skutkować wzmocnieniu atrakcyjności Tarnowa jako miejsca do zamieszkania.
Ład przestrzenny i reklama
Kierując się dokumentami prawnymi oraz zasadami estetyki w granicach terenu opracowania należy zadbać o jakość przestrzeni zbudowanej. Obecnie na obszarze znajduje się wiele miejsc, w których środowisko jest zabudowane w sposób chaotyczny, a dodatkowe elementy informacji graficznej potęgują efekt nieczytelności i bałaganu przestrzennego. Celem uporządkowania przestrzeni należy zadbać o wyeliminowanie szyldów, tablic, banerów reklamowych, znaków graficznych, które wpływają na negatywny odbiór przestrzeni, a co za tym idzie miasta. Należy wydać uchwałę, która będzie miała na celu ustalenie zasad i warunków umieszczania takich urządzeń. Miasto powinno mieć spójny charakter i może również posiadać charakterystyczne elementy identyfikacji wizualnej poprawiające komunikacje na jego terenie i budujące lokalną tożsamość. W ramach projektu obiekty o bardzo niskich walorach zostały usunięte i zastąpione nowymi. Wiele z budynków posiada jednak ciekawą architekturę, a ich obecny odbiór jest w dużej mierze ograniczony i obniżony przez agresywną reklamę.
