Konkurs ideowy na opracowanie koncepcji programowo-przestrzennej zagospodarowania terenów w rejonie ulic: Towarowej i Dworcowej w Stargardzie Szczecińskim.
Projekt konkursowy
Autorzy:
Projektor Architekci + S.LAB architektura :
Szymon Bielenis, Tomasz Sachanowicz, Zuzanna Sprogis, Marcin Szneider
Data: Styczeń 2014
Lokalizacja: Stargard Szczeciński, województwo zachodniopomorskie
„Miasta mają możliwość dania czegoś wszystkim, tylko dlatego, i tylko wtedy, gdy są one tworzone przez wszystkich”
Jane Jacobs
Rys. 1. Aksonometria proponowanego rozwiązania.
Miasto w różnych skalach / Niepowtarzalność
Stargard a Europa, Stargard a Polska – jedyne takie miasto w Europie środkowo-wschodniej, jedyne takie miasto w Polsce – miasto z liberalną dzielnicą rozrywki. Legalna prostytucja, legalne narkotyki – niepowtarzalne centrum rozrywki – Dzielnica Czerwonych Latarni w nowoczesnym wydaniu.
Jako koło zamachowe rozwoju terenów przylegających do dworca i zarazem całego miasta proponujemy Dzielnicę Czerwonych Latarni, która otworzy szeroki strumień pieniędzy od przyjeżdżających pociągami w celach rozrywkowych turystów i napływający wraz z inwestorami branży rozrywkowej, hotelarskiej, gastronomicznej. Stargard z miasta, przez które się przejeżdża stanie się celem podróży.
Rys. 2. Stargard w skali Europy
Stargard w skali miejskiej – Proponujemy odmienny od obecnego model rozwoju urbanistycznego – model wzrostu miasta, który przenosi kierunek rozwoju z przedmieść na zaniedbane śródmiejskie tereny z potencjałem. Zaimplementowany tutaj plan powinien, w miarę możliwości, uwolnić teren od istniejących barier i połączyć go z otaczającymi częściami miasta. „Zszywamy” miasto rozcięte linią kolejową i niezagospodarowanymi terenami przyległymi. Zastępujemy ciasny tunel ul. Szczecińskiej szerokim placem zlokalizowanym częściowo pod torami, zawierającym wejście do hali dworca, przystanki autobusowe, łączącym się z placem miejskim na rogu ulic Wyszyńskiego i Dworcowej. Na przedłużeniu ulic Mickiewicza i Reja wprowadzamy dwa nowe, szerokie, wygodne tunele pieszo-rowerowe wchodzące pod dzielnicę rozrywki – dwa nowe, bezpieczne trakty pieszo rowerowe prowadzące do nowej, zielonej dzielnicy mieszkaniowej i zachodniej części miasta.
W celu usprawnienia komunikacji i stworzenia przyjaznego przejścia pod torami w ulicy Pierwszej Brygady poszerzamy również ten tunel.
Rys. 3. Schemat funkcji.
Stargard a mieszkańcy / Partycypacja / Zielona Dzielnica
W Stargardzie – jak i w wielu podobnych miastach panuje trend rozlewania się miasta. Nowe dzielnice domków jednorodzinnych, czy wielorodzinnych bloków powstają na przedmieściach. W związku z aktywizacją terenów przydworcowych nadarza się unikalna okazja przeciwdziałania temu trendowi. Zdewaluowane, poprzemysłowe tereny w okolicy linii kolejowej są w istocie atrakcyjnymi terenami do mieszkania w śródmieściu i po niezbędnych przekształceniach dają możliwość powrotu miasta praktycznie do jego środka. To tutaj powinny pojawić się nowe domy uzupełnione usługami miejskimi, nowa „Zielona Dzielnica” mieszkalna.
Teren na zachód od linii kolejowej proponujemy przeznaczyć pod nowe podejście do planowania przestrzennego. W odniesieniu do cytatu z Jane Jacobs, zamieszczonego we wstępie do niniejszego opisu, oddajemy proces powstawania miasta częściowo w ręce jego mieszkańców (lub przyszłych mieszkańców). Proponujemy rodzaj gry urbanistycznej, w której Miasto określa reguły w oparciu o wymagania urbanistyczno – architektoniczne (odległości budynków itd.) a także określa typy zabudowy mającej powstać na danym terenie oraz reguluje limity danego typu. Uczestnicy gry – chcący budować tam deweloperzy czy pojedyncze rodziny w drodze partycypacji wybierają swoje typy i tak powstała struktura ilościowa jest organizowana na terenie przy pomocy minimalnych odległości budynków od granic działek i między budynkami – reprezentowanych tutaj przez promienie okręgów określających granice działki. Zestawione ze sobą okręgi zapewniają też zakładany luz między budynkami. Przestrzenie pomiędzy okręgami – to zielona „tkanka łączna” nowej części miasta.
Na potrzeby projektu zaproponowaliśmy następujące typy zabudowy: dom jednorodzinny, dom dwurodzinny, mały dom wielorodzinny, wolnostojący blok wielorodzinny, kwartał wielorodzinny.
Rys. 4. Otwarte na partycypację rozwiązanie samodostosowującej się urbanistyki.
W wyniku partycypacyjnego podejścia do procesu planowania powstaje rodzaj otwartej formy miasta, przeciwieństwo rysowanej przez planistów sztywnej i arbitralnej siatki miejskiej. Ilość i wielkość działek i idący za tym układ komunikacyjny będzie wynikał z potrzeb społecznych i możliwości ekonomicznych. Dzielnica może się rozwijać zarówno jako zaplanowana jednym opracowaniem z konsultacjami społecznymi jak i zagospodarowywana krok po kroku zgodnie z postępującym zapotrzebowaniem. Niepowtarzalny, okrągły kształt działek gwarantuje znaczną ilość przestrzeni zielonych i wspólnych w ramach których powstanie bezpieczna i przyjazna siatka komunikacyjna pieszo-rowerowa oraz w naturalny sposób uspokojony ruch samochodowy (falujące osie ulic uniemożliwiają szybką jazdę, brak przelotowych ulic wewnętrznych). „Kółka” miękko wchłaniają istniejącą zabudowę tworząc spójną przestrzeń. Placyki między kołami mogą zawierać zabudowę towarzyszącą taką jak drobne usługi, gastronomia, obiekty sportu i rekreacji, miejsca spotkań dla społeczności lokalnej czy przedszkole lub żłobek. Siatka wewnętrzna może być alternatywną drogą do centrum (np. na targ) dla mieszkańców dalszych dzielnic jak również celem spacerowym samym w sobie.
Możliwości adaptacyjne
W ramach zakładanej wewnętrznej wolności planu możliwe są dostosowania do zastanych warunków:
wspomniane wyżej wchłonięcie przez nowa strukturę budynków istniejących, dostosowanie skrajnych budynków do siatki ulic zewnętrznych oraz dostosowanie budynków do stron świata.
Interaktywna gra urbanistyczna
Idąc dalej proponowany przez nas proces planistyczny może przyjąć formę interaktywnej gry, której efekty i gracze będą zmieniać się dynamicznie do końca okresu powstawania planu. Dynamiczny plan można zilustrować interaktywnym, urbanistycznym modelem 3d dostępnym dla wszystkich graczy – uczestników powstawania planu. Wszelkie zmiany i dostosowania planu będą natychmiast widoczne dla wszystkich zainteresowanych terenem.
Zachowanie istniejących budynków
Na terenie nowej „Zielonej Dzielnicy” zachowujemy część istniejących tam budynków ocenionych przez nas jako wartościowe / ciekawe. Pozwoli to uniknąć efektu „tabula rasa” – budowanej za jednym zamachem całkiem nowej części miasta. Pozostawienie charakterystycznych budynków takich jak biurowiec „Luxpol” czy stary magazyn przy bocznicy towarowej i wykorzystanie ich do nowych funkcji ułatwia określenie tożsamość i identyfikację nowej części miasta (historia miejsca, pamięć miejsca). Budynki te mogą działać jako swego rodzaju zabytki dla tej nowej części miasta. Zachowane budynki proponujemy przeznaczyć na funkcje usługowe, biurowe i kulturalne. Tym sposobem powstanie rozproszony kręgosłup usługowy o zróżnicowanej formalnie oprawie, „obrośnięty” nowymi budynkami o przewadze funkcji mieszkalnej.
Rys. 5. Schemat zabudowy istniejącej / proponowane zachowanie / usunięcie.
Stargard a komunikacja
– obsługa dworca na zachód od linii kolejowej
– rondo na skrzyżowaniu ulic Szczecińskiej, Towarowej, Bema, Wyszyńskiego, wygodny dojazd do dworca z każdego kierunku, bez lewoskrętu i sygnalizacji świetlnej,
– szeroki tunel pod torami kolejowymi – zachowanie ciągłości dwupasmowego przejazdu przez miasto, przystanki autobusowe bezpośrednio przy wejściu na dworzec / perony bez konieczności zjeżdżania przez autobusy z głównej ulicy, zatoki „kiss and ride” w obu kierunkach ruchu
– dwa nowe tunele dla pieszych i rowerów na przedłużeniu ulic Mickiewicza i Reja znacznie poprawiające siatkę pieszych połączeń miedzy zachodnią i wschodnią częścią miasta
Rys. 6. Widok przejścia pod linią kolejową / Jeden z tuneli łączących miasto.
– poszerzenie tunelu pod torami w ulicy Pierwszej Brygady w celu usprawnienia komunikacji i stworzenia szerokiego przyjaznego przejścia
– obniżenie rzędnej i poszerzenie ulicy Towarowej – wygodna obsługa dworca oraz usprawnienie ruchu samochodowego i autobusowego pomiędzy ul. Szczecińską i Pierwszej Brygady, odciążenie ul. Dworcowej, zminimalizowanie efektu rozcięcia nowej dzielnicy mieszkaniowej ulicą Towarową.
Rys. 7. Schemat komunikacji: kolej-żółty, transport kołowy publiczny-czerwony i prywatny-niebieski, rowery – jasno niebieski, piesi – pomarańczowy.
Dworzec i Plac Miejski
Dworzec zlokalizowany pod linią kolejową minimalizuje różnice poziomu do pokonania pomiędzy miastem i peronami, łączy wschodnią i zachodnią część miasta, jednakowy dostęp do hali dworca z każdego peronu, bezpośrednie wyjście na perony minibusów i autobusów.
Plac miejski otwarty na główną ulicę handlową Stargardu, stanowiący przedpole dworca – bogato zagospodarowane schodami, będącymi naturalną rzeźbą, widownią i jednocześnie sceną, siedziskiem dla czekających na pociąg. Na skraju placu przy ul. Dworcowej na zamknięciu osi alei spacerowej i w nawiązaniu do wieży po drugiej stronie torów planujemy wysoką i wąską Wieżę Informacyjną. Wieża będzie miała możliwość wyświetlania podstawowych informacji takich jak np. czas, data, temperatura, zbliżające się odjazdy pociągów. Znaczna wysokość wieży czyni ją punktem orientacyjnym dla turysty, który nie zna Stargardu a postanowił zwiedzić miasto w oczekiwaniu na odjazd pociągu / autobusu. Wieża wpisuje się też w charakter Stargardu, w którego panoramie dominują strzeliste wieże kościołów, i wysokie baszty.
Do placu przylegają funkcje handlowo-gastronomiczne obsługujące również dworzec. Plac zawiera lekko wycofane wejście do dzielnicy rozrywki znajdującej się na innym poziomie niż całe miasto – na poziomie torów.
Rys. 8. Widok z peronu w stronę ul. Szczecińskiej.
Rys. 9. Dworzec i plac miejski.
Zabudowa dzielnicy rozrywki
„Dzielnica Czerwonych Latarni” uzyskała kształt bloków zabudowy na planie kwadratu z losowo wyciętymi narożnikami lub wcięciami rozszerzającymi przestrzeń pomiędzy budynkami, tworzącymi rodzaj dziedzińców. Wysokość bloków określiliśmy na od III do VI kondygnacji. Bloki oddzielone są wąskimi alejkami, dla osiągnięcia efektu zagęszczenia zabudowy i swoistej atmosfery zakamarków miejskich. Sekwencja powycinanych kwadratowych bloków ciągnie się od budynku dworca do ulicy Pierwszej Brygady. Od ulicy Dworcowej zachowujemy i uzupełniamy zastane szpalery drzew tak aby tworzyły alejkę spacerową od dworca wzdłuż ul. Dworcowej. Od strony torów projektujemy barierę zabezpieczającą od wtargnięcia lub wypadnięcia na tory, szpaler drzew oraz aleję wzdłuż budynków „Dzielnicy Czerwonych Latarni”.
Rys. 10. Widok „Dzielnicy Czerwonych Latarni”.
Rys. 11. Aksonometria zagospodarowania terenu.
Proponowana zabudowa uzupełniająca
W naszym projekcie odnosimy się też do obszaru poza terenem opracowania konkursowego. Proponujemy uporządkowanie przestrzeni przed wiaduktem od strony ulicy Szczecińskiej obudowując zaplanowane tam rondo nowymi budynkami usługowo – biurowymi. Wedle naszej wizji tej części miasta kwartały usługowo – biurowe zlokalizowane będą w wąskim pasie terenu pomiędzy ulicami Szczecińską i 11-go Listopada. Bezpośrednia bliskość węzła przesiadkowego jest dobrym sąsiedztwem dla usług, handlu i biur. Zwarta pierzeja ulicy Szczecińskiej nada jej miejski charakter i wraz z nowym dworcem będzie stanowiła godną bramę centrum Stargardu. Ponadto taka koncentracja usług miejskich po drugiej stronie torów pozwoli centrum wyjść poza ich barierę.
Rys. 12. Proponowana zabudowa uzupełniająca.
