Centrum Aktywności Lokalnej w Szczecinie to temat projektu dyplomowego Natalii Tomaszewskiej wykonanego pod kierunkiem Leszka Świątka na Wydziale Budownictwa i Architektury Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. Główną ideą pracy było stworzenie wizji łatwo dostępnej i atrakcyjnej przestrzeni publicznej, odpowiadającej na potrzeby społeczności okolicznych osiedli – stymulującej aktywności oraz umożliwiającej wypoczynek w ciekawym otoczeniu.
Centrum Aktywności Lokalnej w Szczecinie
Autorka: Natalia Tomaszewska
Promotor: dr inż. arch. Leszek Świątek
Uczelnia: Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Rok obrony: 2019
Aktywna przestrzeń i Placemaking
Przestrzeń publiczna ma być sferą w której mieszkańcy mogą odpoczywać bądź włączać się do wspólnych aktywności. Projektując jednak ciężko jednoznacznie określić czy dana przestrzeń publiczna okaże się miejscem w którym ludzie będą chcieli spędzać swój wolny czas. Jedną z teorii użytych przy powstaniu koncepcji projektu jest trend Placemaking. Zawiera zarówno teoretyczne idee jak i praktyczne wytyczne jak poprawić funkcjonowanie społeczności w danych miastach bądź regionach. Jego zakres nie kończy się na samym zaprojektowaniu i oddaniu obiektu do użytku ale podkreśla ciągłość procesu ewolucji miejsca w następnych latach jego użytkowania. Bazuje na potencjale społeczności lokalnej i zakłada wsparcie jej kreatywności.
Pomysły na tworzenie miejsc rozwijających aspekty społeczne i kulturalne zyskały popularność w latach 60. XX wieku w opozycji do tworzenia wysokościowych budynków zgromadzonych wokół autostrad, bądź centrów handlowych, które nie zaspokajają potrzeb związanych z życiem społecznym i kulturalnym. Idee tworzenia żywych miejsc w przestrzeni publicznej oferują wytyczne, które pomagają społecznościom w zintegrowaniu różnych opinii w spójną wizję.
Otoczenie i brak miejsc otwartych
Obszar mieszkaniowy prawobrzeże – Klęskowo powstał w myśl przyjętej na początku lat 70-tych koncepcji układów pasmowych miast. Doprowadziło to do istotnych problemów związanych z rozproszeniem zabudowy i trudnościami w doprowadzeniu do niej infrastruktury. Problem z codziennymi dojazdami mieszkańców osiedli Słoneczne i Majowe do centrum Szczecina ma swoje odbicie w strukturze społecznej lokalnych społeczności. Pomimo istniejących funkcji rekreacyjnych i sportowych w najbliższej okolicy można zauważyć, że brakuje miejsca które mogłoby zintegrować całą społeczność.
Założenia ideowe
Centra Aktywności Lokalnej, nie mają jednego, standardowego rozwiązania funkcjonalno-przestrzennego ale zgodnie z założeniami mają być miejscem odpowiadającym na rzeczywiste potrzeby lokalnych mieszkańców. Główny nacisk kładziony jest na samodzielność i zaangażowanie społeczności. Zakłada się, że na poziomie lokalnym mieszkańcy dostrzegają najwięcej problemów i możliwości dla swojego najbliższego otoczenia.
Miejscowa społeczność w o wiele bardziej bezpośredni sposób doświadcza i dostrzega problemy swojego sąsiedztwa. Do tego poziomu spostrzegania nie ma dostępu na regionalnych poziomach zarządzania miastami. Ponieważ potrzeby te mogą się zmieniać wraz z czasem, ważnym elementem projektu są jego zdolności adaptacyjne do rożnych przyszłych funkcji i programów. Projekt zakłada nie tylko pomoc w rozwoju lokalnej społeczności ale także regenerację istniejącego zbiornika wodnego wraz z otoczeniem.
Forma obiektu i kształtowanie nowej przestrzeni
Forma obiektu wtapia się w kontekst urbanistyczny opracowania, jednak jego współczesny wyraz architektoniczny wyróżnia się i kontrastuje ze spokojnym, naturalnym otoczeniem. Tylna elewacja, składająca się z trzech dynamicznie pochylonych połaci dachu zielonego wraz z powtórzeniem tego rytmu w najbliższym ukształtowaniu terenu tworzy wrażenie narastającego napięcia i kończy się rozległym otwarciem widokowym wiodącym w stronę zmodernizowanego zbiornika wodnego oraz znajdującego się dalej Kościoła. Budynek, pomimo swojej dynamicznej formy i zastosowaniu zróżnicowanych kątów pochylenia połaci dachowych, został zaprojektowany na regularnej siatce słupów, co umożliwia jego łatwą modyfikację w zależności od potrzeb funkcjonalnych.
Ciąg pieszy od strony północnej elewacji został poprowadzony w taki sposób, aby nakierować okolicznych mieszkańców na przejście pod masywną bramą. Zabieg ten przeprowadza odbiorcę przez formę „bastionu” – podwyższenia, z którego widać panoramę oczka wodnego, po czym prowadzi go w przestrzeń wejścia do budynku, przy ciągu zbiorników wodnych, gdzie dzięki dużym przeszkleniom może zobaczyć także jego wnętrze. Ten zabieg niejako wciąga postronnego obserwatora z przestrzeni zewnętrznej do przestrzeni, w której rozgrywają się aktywności.
W przestrzeni obiektu zaprojektowano między innymi strefę gastronomiczną, salę konferencyjną, pomieszczenia dla wybranych aktywności, takich jak pracownia tańca, muzyki, sztuk plastycznych czy sala gimnastyczna. Masywne nadwieszenie piętra i wystająca za nim połać pełni rolę ochronną dla widowni i zadaszenie dla stolików wystawionych na zewnątrz przestrzeni gastronomicznej, a także osłonięcie partii wejściowej.
Trybuny i scena są strukturą spajającą formę bryły obiektu z projektowanym ukształtowaniem terenu. Do widowni prowadzą dwa ciągi piesze, z obu stron budynku. Na scenę można się dostać przez trzybiegową pochylnię, która wbija się formą w sąsiadujący pochylony teren brzegu. Po przeciwnej stronie część widowni zagospodarowana została na szeroki pas ciągu wodnego. Zaczyna się on rytmem zbiorników wodnych przy tylnej części obiektu i w prostej linii spływa swobodnie po geometrii schodkowej trybun aż do zbiornika wodnego. Zmienione zostało także uformowanie istniejącego brzegu. Przestrzeń koryta wodnego przy elewacji frontowej została poszerzona, dzięki czemu odzwierciedla proporcje szerokości obiektu i tworzy nową strefę do wykorzystania dla aktywności związanych z wodą. Brzegi istniejącego zbiornika zostały poprzecinane siatką kanałów irygacyjnych. Utworzone wyspy mogą zostać dowolnie zagospodarowane przez mieszkańców okolicznych osiedli.
Architektura społeczna i planowanie przestrzeni integracyjnych
Projekt wpisuje się w tematykę architektury społecznej, dotyka problematyki planowania przestrzeni integracyjnych i kształtowania obiektów motywujących lokalną społeczność do działań na rzecz pozytywnego rozwoju i podnoszenia jakości życia okolicznych mieszkańców. Obecnie podobne tego typu obiekty są przedmiotem konkursów architektonicznych czy realizacji, co potwierdza społeczne zapotrzebowanie na wznoszenie Centrów Aktywności Lokalnej o funkcji nawiązującej do Dzielnicowych czy Gminnych Domów Kultury, świetlic wiejskich czy ośrodków pracy twórczej. Dominuje w nich skupienie się na wewnętrznym programie funkcjonalnym i introwertycznej architekturze.
W prezentowanym projekcie na uwagę zasługuje proces projektowania uwzględniający szeroki kontekst otoczenia, elastyczność funkcji, przeniesienie wybranych aktywności i atrakcji przestrzennych na zewnątrz. Ważnym elementem projektu, planowanym do realizacji głównie ze środków publicznych, jest regeneracja lokalnego środowiska przyrodniczego – w tym przypadku rewitalizacja istniejącego oczka i cieku wodnego. Działanie takie poprawi mikroklimat otoczenia i stanie się inwestycją nie tylko w kapitał społeczny ale również w tzw. zielony kapitał.
Została wykreowana przestrzeń publiczna o nowej jakości i dużym potencjale, integrująca lokalną społeczność w duchu zrównoważonego rozwoju.
Opiekun pracy dyplomowej: dr inż. arch. Leszek Świątek
