Konkurs architektoniczny na Pawilon Polski wraz z projektem ekspozycji wewnętrznej i zagospodarowania terenu przyległego podczas EXPO 2015 w Mediolanie, Republika Włoska
Projekt konkursowy
Projekt: menthol architects
Data: Maj 2014
Zespół projektowy: Liliana Krzycka, Rafał Pieszko, Monika Arczyńska, Łukasz Pancewicz, Adam Rachwał
Kosztorys: Grzegorz Szlaski
Współpraca przy wizualizacjach: be3design
Współpraca przy kolażach: Borys Kozłowski
Polska spichlerzem Europy – Polonia, il granaio d’Europa
W „złotym wieku” Polska stała się spichlerzem Europy. Atuty kraju w postaci centralnego położenia i bogactwo naturalnych zasobów nieskażonej gleby, dolin rzecznych przecinających cały kraj, hektarów pól uprawnych oraz rozległych lasów i jezior są ponadczasowym zasobem. Do dzisiaj budują one międzynarodową pozycję naszego kraju zaopatrując stoły w Europie i na świecie w zboża, owoce, warzywa, mięso i przetwory spożywcze.
Polski pawilon, wpisując się w hasło EXPO „Wyżywienie planety – Energia dla życia”, przypomni o niezmieniającej się od lat roli Polski jako światowego eksportera żywności. Pawilon zaprezentuje, jak produkcja żywności wpisuje się w naturalny rytm pór roku i przepływy energii – od pola do stołu. Całoroczny cykl wykorzystano jako motyw przewodni wystawy stałej – od wysiewu do zbiorów, przetwarzania i magazynowania. Strefa smaku stanowi zwieńczenie sekwencji zwiedzania, pozwalając na spróbowanie sezonowych, lokalnych potraw. Wystawa przedstawia polską gospodarność, bogactwo i różnorodność wytwarzania żywności, prezentuje informacje o pochodzeniu tradycyjnych, tworzonych lokalnie produktów spożywczych – chleba, miodów, piwa czy nabiału – oraz oddziałujący na wszystkie zmysły naturalny polski krajobraz.
Forma pawilonu
W projekcie polskiego pawilonu ponadczasowość, naturalność, tradycja i bezpretensjonalność zostały zapisane w jego formie. Inspiracją była idea magazynu zasobów – silosów wypełnionych zbożem, metaforycznie nakrytych obrusem odświętnego, biesiadnego stołu. Silosy symbolizują także skarbiec, pokazujący różnorodność i bogactwo produkcji polskiej żywności oraz związaną z poszczególnymi porami roku cykliczność zmian krajobrazu i biesiadowania.
Zgodnie z założeniami masterplanu projektu Herzoga & de Meurona, zakładającymi odejście od paradygmatu typowych wystaw światowych ze spektakularnymi obiektami, projekt polskiego pawilonu odnajduje monumentalność w naturalnym pięknie krajobrazu. Pawilon, świetnie wyeksponowany zarówno od strony wody, jak i od ogólnodostępnych przestrzeni EXPO, przypomina z daleka wyłaniające się ponad polem silosy. Budynek stanowi integralną część ekspozycji i dzięki formie nawiązującej do produkcji rolnej, sam staje się jednym z prezentowanych artefaktów. Zaproponowana formuła łączy w sobie minimalistyczną prostotę i powściągliwość z przemysłowym charakterem zastosowanych materiałów.
Przyjęte proporcje budynku i układ pomieszczeń wpisują się w podłużną działkę wyznaczoną przez masterplan EXPO oraz bezpośredni kontekst – otwarcie na ogólnodostępny park od wschodu oraz widok na wodę od zachodu i północy. Pawilon stanowi tło dla zieleni, a jednocześnie jest widocznym z daleka elementem, od którego białych elewacji będzie odbijać się słońce.
Przy głównym wejściu do pawilonu umieszczono otwartą scenę, widoczną z głównego traktu komunikacyjnego terenu EXPO oraz z sąsiadującej z polską działką ogólnodostępnej piazzetty. Okolicznościowe imprezy, takie jak koncerty czy pokazy gotowania, będą przyciągały odwiedzających. Linearność działki i układ pawilonu podkreśla także aranżacja otwartego terenu od strony wejścia, nawiązująca do łanowego charakteru pól uprawnych oraz krajobrazu łąk. Czystość materiału i formy umożliwia multimedialne prezentacje na elewacji pawilonu i podświetlenie „silosów” po zmroku.
Wejście na wystawę zapewnia ruchomy chodnik (ang. travelator) prowadzący od strony głównego traktu komunikacyjnego obszaru EXPO wprost do strefy wystawy stałej na pierwszym piętrze. Układ pomieszczeń wynika z linearności wystawy i kierunku przepływu zwiedzających. Każde z pomieszczeń poświęcone jest innej porze roku i buduje nastrój oddziałując na zmysły – wzrok (kolorystyka i elementy wizualne, głównie projekcje multimedialne i filmy promocyjne), słuch (emitowane dźwięki i muzyka), węch (rozpylane aromaty) i dotyk (tekstury prezentowanych obiektów i temperatura). Umieszczona na parterze strefa smaku – sklepik, bar zakąskowy i część restauracyjna – pozwala na zakup i posmakowanie sezonowych produktów.
Forma modułów spichlerzy buduje całościową bryłę budynku, powtarzalną sekwencję pomieszczeń oraz wewnętrzne podziały kondygnacji, od przyziemia przypominającego trójnawową kryptę z kolumnadą „lejów”, do serii połączonych wnętrz silosów na wyższych piętrach. Fasadę pawilonu tworzy przekrycie półprzezroczystą membraną, która zapewnia wgląd w strukturę i konstrukcję budynku. Membrana pełni jednocześnie funkcję zacieniającej powłoki i kurtyny odsłaniającej wejścia do pawilonu i zewnętrzną scenę. Nad otwarciami w parterze podnosi się jako reminiscencja białych zasłon w podcieniach weneckiego Placu św. Marka. Przemysłowy proces produkcji żywności zostaje metaforycznie nakryty odświętnym obrusem.
Formuła wystawy
Zaproponowana formuła wystawy przeprowadza odwiedzających przez sekwencję pór roku, od zimy do jesieni, pokazując jednocześnie porządek procesów produkcji i magazynowania żywności. Linearność i ciągłość pawilonu ma podkreślać odwieczność cykli i rytmów wegetatywnych, stanowiących podstawę systemu cyrkulacji energii – zaczynając od zimy do rozkwitu, dojrzewania i zbioru żywności. Cykl produkcji jest powiązany zarówno z sezonowością, regionalizmem, jak i różnorodnością produktów. Zwiedzanie wystawy jest jednocześnie przeglądem polskiego „rogu obfitości” oraz podróżą przez krajobrazy Polski. Idea przewodnia koncentruje się na kontrastach – odświętności wobec codzienności, cykliczności wobec ciągłości, zmysłowości wobec racjonalności. Wystawa jest podzielona na część wrażeniową, oddziałującą na zmysły (we wnętrzach silosów) oraz informacyjną, zlokalizowaną w strefie komunikacji.
Poszczególne strefy tematyczne mają swój przewodni motyw biesiadny, związany z głównymi świętami sezonu, przygotowaniem rodzinnych posiłków i tradycyjnymi potrawami. Dla zimy są to święta Bożego Narodzenia, dla wiosny Wielkanoc, lato to czas pikników, a wczesną jesienią odbywają się dożynki. Do każdej z czterech części, symbolizujących pory roku, wchodzi się oddzielnie i każda z ich stanowi integralny element wystawy. Pełna ścieżka zwiedzania przewiduje wykonanie pętli w każdym module. W okresach zwiększonego natężenia ruchu (weekendy, święta, wydarzenia specjalne EXPO) układ pomieszczeń i komunikacji może zostać zmodyfikowany w celu stworzenia amfilady i łączącej wszystkie sale „szybkiej ścieżki”. Jest to możliwe dzięki systemowi zamontowanych na półkolistych szynach przesuwnych paneli zamykających poszczególne silosy.
Na suficie każdego z silosów zaproponowano „kalejdoskopy” – wyświetlane od góry animowane grafiki nawiązujące do danych pór roku. Zwiedzanie rozpoczyna się od strefy zimy, miejscu o obniżonej temperaturze, która stworzy kontrast między ciepłym włoskim klimatem a wnętrzem pawilonu. Zima jest czasem postu i oczekiwania, dominują w niej więc chłodne kolory bieli, szarości i błękitu. Obok typowych dla zimy i Bożego Narodzenia potraw będą prezentowane takie elementy jak np. kopalnia soli w Wieliczce (związana z pozyskaniem soli i konserwacją żywności) czy rybackie przystanie (źródło bałtyckich ryb). Przejście do strefy wiosny będzie kontrastowało soczystą zielenią i eksplozją wiosennych kolorów. Witalność i wzrost to krajobraz kwitnących pól i drzew, nowalijek i kwiatów. W strefie lata dominują nasycone słońcem kolory dojrzewających owoców oraz warzyw, słońce, szum pól, lasów i brzęczenie pszczół. Koniec lata i jesień to także początek żniw, stąd też tematycznie będzie to obszar poświęcony produkcji chleba. Jest to również wejście w strefę zbiorów, magazynowania i produkcji przetworów, gdzie kolorystycznie zaczynają dominować kolory złota, odcienie rudości i brązów, a tematycznie – jesienne owoce, warzywa, orzechy i grzyby.
Podróż przez pory roku ma kulminację w końcowej sali, tzw. piazzy – wirtualnej galerii wypełnionej snopami siana i otwartą, spiralną rampą, którą zwiedzający będą schodzić współuczestnicząc w odbywających się na dole wydarzeniach. Jest to jednocześnie strefa relaksu: odpoczynku na pachnącym sianie z widokiem na wodę, a także strefa wydarzeń artystycznych na okrągłej scenie, na której mogą odbywać się konkursy i koncerty (widoczne również z przestrzeni parteru). Atrakcyjna, zwłaszcza dla dzieci, będzie zjeżdżalnia do siana. Wystawę będzie wspierać dedykowany system rozszerzonej rzeczywistości (ang. augmented reality). Kulminacją jest „wirtualna galeria” umożliwiająca oglądanie filmów i panoram z różnych regionów Polski. Wielofunkcyjna piazza stanie się wyrazistym punktem kulminacyjnym, miejscem relaksu, interakcji i wydarzeń artystycznych.
