Koncepcja Muzeum II Wojny Światowej wyłoniona została w wyniku międzynarodowego konkursu architektonicznego, na który nadesłano około 130 prac z ponad 30 krajów, rozstrzygniętego we wrześniu 2010 roku. Jury konkursu wybrało jeden z najbardziej śmiałych, odważnych i ryzykownych pomysłów – przepełniony symboliką projekt Studia Architektonicznego Kwadrat. Koncepcja architektów z Gdyni zapowiadała powstanie czegoś charakterystycznego i zapamiętywalnego. Dziś obiekt aspiruje do miana współczesnej ikony miasta.
Decyzja o budowie Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku niesie głębokie przesłanie symboliczne. To tutaj, na Westerplatte, Wojna się rozpoczęła, więc tutaj powinien najgłośniej brzmieć krzyk przeciwko niej. Forma obiektu jest uzewnętrznieniem emocji, jakie wywołał u autorów temat Konkursu – zewnętrznym wyrazem uczuć, które przeżywa każdy człowiek porażony ogromem tragedii będących wynikiem wojny.
„Nasze Muzeum jest niemym projektem a jednak krzyczącym głośno w głowach i sumieniach ludzi. Gdańsk, jako miasto portowe, jest „korytarzem” wymiany myśli i poglądów ludzi. Ma więc wielki potencjał przekazywania wartości humanistycznych, w tym także tych antywojennych” – opowiadają autorzy projektu, architekci ze studia Kwadrat.
Ma to być Muzeum opowiadające nie tylko o historii, ale także oddziaływujące na teraźniejszość i przyszłość, poprzez antywojenny wydźwięk organizowanych wystaw i seminariów. Symbolicznym wyrazem związków przeszłości z teraźniejszością i przyszłością jest przestrzenny podział Muzeum na trzy strefy: Przeszłość – podziemie, Teraźniejszość – plac wokół obiektu, Przyszłość – nowoczesna w formie dominanta z punktem widokowym.
Muzeum II Wojny Światowej
Adres: Gdańsk, ulice Wałowa, Stara Stocznia i Na Dylach
Autorzy: STUDIO ARCHITEKTONICZNE „KWADRAT” Jacek Droszcz
Architekci: arch. Jacek DROSZCZ, arch. Bazyli DOMSTA, arch. Andrzej KWIECIŃSKI, arch. Zbigniew KOWALEWSKI
Współpraca autorska: arch. Maciej Busch, arch. Kamil Domachowski, arch. Katarzyna Langer, arch. Izabela Gierada-Lipka, arch. Agnieszka Żydecka-Bąk, arch. Joanna Liszka, arch. Piotr Dowgiałło, arch. Justyna Kanka, arch. Daria Przewłócka, arch. Tomasz Rochna, arch. Michał Gierszanow, arch. Krzysztof Droszcz, arch. Małgorzata Ryterska, arch. Jolanta Lelątko, arch. Anna Włodarczyk, arch. Krzysztof Kulawczuk, arch. Violetta Droszcz
Architektura wnętrz: LOFT Magdalena Adamus
Architektura krajobrazu: STUDIO ARCHITEKTONICZNE „KWADRAT” Jacek Droszcz
Konstrukcja: PG PROJEKT | Biuro Projektów Paweł Gębka
Generalny wykonawca: WARBUD S.A. – Hochtief Polska S.A. – Hochtief Solutions AG / Stan „0”: Soletanche Polska
Inwestor: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
Zdjęcia: Tomasz Kurek
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
Koncepcja Studia Architektonicznego Kwadrat to jedyna praca nadesłana na konkurs, która ponad 75% obowiązkowego programu, w tym główna ekspozycję, zlokalizowała 14 m pod ziemią, uwalniając tym samym przestrzeń na ogromny plac na powierzchni, z którego wynurza się forma stanowiąca zewnętrzną dominantę, zawierającą pozostałą część programu. Sama forma obiektu jest uzewnętrznieniem emocji, jakie wywołał u autorów temat II Wojny Światowej stanowiąca pewnego rodzaju apotezę sztuki.
Forma Muzeum, nie jest w żaden sposób komentarzem do któregokolwiek epizodu wojny i nie jest też próbą przedstawienia jakiejś konkretnej budowli związanej z działaniami wojennymi. Jest natomiast zewnętrznym wyrazem uczuć, które odczuwa człowiek porażony wyjątkowymi okropnościami wojny
Budynek Muzeum II Wojny Światowej w założeniu ma silny związek z historią miejsca, o czym świadczy wiele zabiegów ideowych i architektonicznych.
Forma pozbawiona dosłowności budzi różne fantazje. Dominanta, przebijająca się przez betonową płytę placu, pozwala każdemu odwiedzającemu na własną interpretację. Odwiedzającym na myśl przychodzą różnego rodzaju skojarzenia jak tonący okręt, wbita w ziemię rakieta lub bomba czy też pochylony na skutek zniszczeń wojennych budynek. Jest też kojarzona z bastionem, zaporą, walącą się kamienicą, czy bunkrem, a podświetlona w nocy – przypomina płonący znicz. Forma ta jest także przyjazna, intrygująca i zachęcająca do odwiedzin. Nikt nie będzie jednak miał wątpliwości, że jest ona tylko fragmentem większej całości, która skrywa się pod ziemią, wymuszając chęć wejścia w głąb, pod ziemię.
Obiekt zlokalizowany jest w nieistniejącej już dzielnicy przedwojennego Gdańska – dzielnicy wiadrowników, której główna ulica Grossgasse była inspiracją do lokalizacji głównej osi – ulicy części wystawowej na głębokości – 14 m pod ziemią.
Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość
Główna idea projektu polega na dość prostym pomyśle – podziemie, plac oraz dominanta mają alegoryczny związek z podziałem Muzeum na trzy wspomniane strefy. W ten sposób ukształtowana przestrzeń zyskała swój wymiar symboliczny. To narracja, która wynosi odwiedzających do góry, do światła ku teraźniejszości.
- Podziemie – zawiera główną wystawę z salą wielofunkcyjną oraz kinem, skrywając piekło wojny,
- Plac – forum służące wystawom plenerowym, spotkaniom, zadumie i rekreacji – symbolizuje teraźniejszość,
- Dominanta o rzeźbiarskiej formie – zawiera program edukacyjny i naukowy z biblioteką – odnosząc się przyszłości.
Samo wchodzenie do muzeum jest procesem, w którym budowany jest nastrój. Od zewnętrznej beztroski poprzez niepewność, refleksję – aż do całkowitego wyciszenia. Tak przygotowany gość muzeum może zacząć odbyć swoją drogę przez piekło wojny i zakończyć ją na tarasie widokowym na najwyższej kondygnacji dominanty, podziwiając panoramę tętniącego życiem odbudowanego miasta.
Ta prosta, samotna, rzeźbiarska forma ma tworzyć w tej pustej przestrzeni napięcie niezbędne, aby miejsce to stało się rozpoznawalne i zapamiętywalne.
Zagłębiony w ziemi obiekt, znajdujący się w kontekście zabytkowych kamienic Głównego Miasta, nie „konkuruje” z nimi, a pełni funkcję monumentu – symbolu. Nie przypadkowa jest czerwień, jako dominujący kolor zarówno obiektów naziemnych jak i placu nawiązuje dialog z istniejącą historyczną zabudową Gdańska. Najsilniejszy znak w tej przestrzeni postawiła Bazylika Mariacka, na stałe ustalając koloryt i fakturę miasta.
Konstrukcja obiektu
W tak ogromnym obiekcie zajmującym prawie hektar powierzchni zarówno architekci jak i branżyści musieli zderzyć się z wieloma problemami.
Zlokalizowanie głównego programu muzeum pod ziemią, w szczególnych warunkach gruntowo-wodnych, wymusiły zastosowanie specyficznych technologii jak np. suchy wykop zrealizowany przy pomocy ścian szczelinowych z uszczelnieniem korkiem betonowym i zabezpieczeniem przed wyporem mikropalami kotwiącymi.
Część podziemna Muzeum jest zaprojektowana jako wanna szczelna fundowana bezpośrednio na warstwach nośnych gruntu. Poziom zalegania warstw nośnych, określony w badaniach geologiczno-inżynierskich gruntu, ustalony został na 7,5 do 10,0 mppt. Warstwy nienośne występują jednak także na rzędnej ok. 13,5 mppt. Jedynym sposobem posadowienia obiektu o gabarytach Muzeum jest oparcie go bezpośrednio na warstwach nośnych gruntu (poprzez palowanie, studnie itp.). Najprostszym rozwiązaniem jest jednak usunięcie nienośnych warstw i wykonanie wanny szczelnej na nośnym gruncie. Takie właśnie rozwiązanie projektanci przyjęli dla realizowanej inwestycji. Cała konstrukcja podziemia to konstrukcja żelbetowa (beton szczelny).
Również w części naziemnej głównym zagadnieniem była stateczność obiektu na wypór wody przy niekorzystnym mimośrodowym obciążeniem wieży – dominanty. Nadziemna część Muzeum ma także konstrukcję żelbetową. Ściany zewnętrzne zaprojektowane są warstwowo. Warstwę elewacyjną stanowią prefabrykowane, perforowane płyty z betonu barwionego w masie na czerwono. Stolarkę okienną i witryny zaprojektowano w wersji stalowej. Podobne rozwiązania materiałowe przewidziano dla budynku administracyjno-hotelowego przy ul. Stara Stocznia.
Dopełnieniem obiektów kubaturowych jest plac otaczający Muzeum. Jego nawierzchnię stanowią płyty betonowe w kolorze czerwieni. Płyty ułożone są równolegle i rozdzielone szczelinami w których zaaranżowano zieleń (trawy, porosty itp.) oraz oświetlenie zewnętrzne.
Powierzchnia terenu: 17 095,00 m2
Powierzchnia zabudowy: 4 465,40 m2
Powierzchnia użytkowa: 36 058,24m2
Powierzchnia całkowita: 57 386 m2
Kubatura: ok.259 035 m3
Projekt konkursowy: 2010 / Projekt budowlano-wykonawczy: 2011-2012 / Realizacja: 2012- 2017
Koszt inwestycji: 450 mln PLN
