Konkurs na prace projektowe dotyczące opracowania koncepcji urbanistyczno-architektonicznej budynku Zespołu Szkół Muzycznych w Poznaniu przy ul. 28 Czerwca 1956 r. nr 125, działka nr 103/2
Wyróżnienie II Stopnia
Pracownie: SADAR+VUGA (Ljubljana, Slovenia) oraz EASST.COM (Poznań)
Zespół autorski: Jurij Sadar, Boštjan Vuga, Miha Čebulj, Jurij Ličen, Tinka Beltram Prekovič, Tomaž Krištof, Mirče Mladenov, Rok Prislan, Łukasz Sterzyński, Marcin Sucharski, Anna Brudzyńska, Aleksandra Jung, Ewelina Pachla
Data: Czerwiec 2014
Wprowadzenie
Szkoły muzyczne w Poznaniu łączą wspólne cele: rozwijanie zdolności muzycznych, przygotowanie świadomych i wrażliwych odbiorców kultury i aktywne oddziaływanie na otoczenie w sferze kultury muzycznej. Ośrodki takie mają także duże znaczenie w kontekście społeczności lokalnej, umożliwiając partycypację mieszkańców miasta m.in. w koncertach organizowanych dla osób „z zewnątrz”.
Projekt architektoniczny Zespołu Szkół Muzycznych powinien spełniać nie tylko warunki techniczne, akustyczne oraz formalne. Powinien on być miejscem, gdzie uczniowie będą mieli przyjazne warunki do doskonalenia swoich talentów, a pracownicy do pełnego zaangażowania w wykonywaną pracę. Ponadto musi to być obiekt‐ instytucja, szerząca kulturę muzyczną także poza granice swojej lokalizacji.
Koncepcja siedziby Zespołu Szkół Muzycznych w Poznaniu
Lokalizacja
Działka zlokalizowana jest w sercu zabytkowej dzielnicy Wilda. Miejsce to tętni życiem ze względu na bliskie położenie Rynku Wildeckiego i licznych ośrodków handlowych i usługowych. Jest to lokalizacja bardzo atrakcyjna, lecz jednocześnie wymagająca zaprojektowania budynku będącego jej integralnym fragmentem. Obiektu dającego przechodniom możliwość „zajrzenia” do środka i klarownego odczytania jego przeznaczenia.
Założenia urbanistyczne
Ze względu na lokalizację w formowanej kwartałowo tkance urbanistycznej, będącej charakterystycznym układem starszych dzielnic Poznania, budynek zaprojektowaliśmy jako uzupełnienie tego schematu. Wprowadziliśmy zabudowę Zespołu Szkół Muzycznych jako kontynuację linii zabudowy sąsiedniej, będącej dopełnieniem narożnego kwartału przy skrzyżowaniu ulic 28 Czerwca 1956 r., Św. Jerzego i Wierzbięcice.
Zaprojektowaliśmy obiekt, będący połączeniem dwóch struktur: strefy przeznaczonej na naukę oraz strefy przeznaczonej na występy oraz pokazy kulturalne. Te dwie kubatury definiują formę obiektu, która została czytelnie podzielona na dwie części. Jednocześnie jesteśmy świadomi, że budynek powstający w tej lokalizacji nie powinien być obiektem monumentalnym, by nie przytłaczać otaczającej zabudowy mieszkalnej. Zaprojektowaliśmy go jako budynek‐ instytucję, która idealnie wpisuje się w zastaną tkankę i nad nią nie dominuje.
Zagospodarowanie terenu
Główne wejście do budynku zlokalizowano przy ul. 28 Czerwca 1956 r. Zaprojektowano również dwa poboczne wejścia: od ul. Św. Jerzego, oraz od ul. Wierzbięcice. Wjazd do parkingu podziemnego oraz wyładunek instrumentów związany z obsługą sal koncertowych odbywa się od ul. Wierzbięcice.
Na terenie obiektu zaprojektowane zostały dwa atria, stanowiące teren wypoczynkowy dla uczniów oraz pracowników szkoły. Pierwsze z nich‐ dostępne jest z poziomu parteru i znajduje się w skrzydle dydaktycznym, natomiast drugie zlokalizowane jest w skrzydle administracyjnym. Na ich terenie zaaranżowano zieleń oraz małą architekturę.
Przy północnej oraz wschodniej granicy działki zaprojektowano uzupełnienia zieleni wysokiej, pomagającą zapewnić barierę dźwiękową pomiędzy ulicami a salami prób.
Koncepcja architektoniczna
Projekt jest próbą wkomponowania nowego budynku Zespołu Szkół Muzycznych w tkankę miejską południowej części centrum Poznania. Próba integracji odbywa się na kliku poziomach: bryły, symboliki i funkcji. Szkoła może działać jako instytucja, która poprzez koncerty, spektakle oraz inne wydarzenia kulturalne połączy edukację muzyczną ze sferą publiczną życia miejskiego.
Szkoła może stać się bardzo otwartą instytucją, w której granica między edukacją a występami jest bardzo płynna. Nasza propozycja ma na celu stworzenie otoczenia, które ułatwi przenikanie się funkcji występów i edukacji, dzięki ukształtowaniu przyjaznej i łatwej w orientacji strukturze obiektu, dającej uczniom możliwość ciągłej zmiany roli. Przestrzeń szkoły wraz z salami do występów (sala koncertowa, sala teatralna, sala kameralna) oraz atrium staje się ciągiem pomieszczeń połączonych muzyką. Rozbrzmiewająca muzyka o różnym stopniu natężenia, wypełnia przestrzeń szkoły. Przepływ dźwięków muzyki, uczniów, nauczycieli, występujących oraz widzów przemieszcza się między strefami głośnymi i wyciszonymi akustycznie.
Obiekt został przemyślany i zaprojektowany w sposób, który umożliwia wydłużenie użytkowania od porannych zajęć aż do koncertów i prób w późnych godzinach wieczornych. Koncepcja ma na celu umożliwienie jak najdłuższego użytkowania budynku, co czyni go w pełni wykorzystanym, żywym, wibrującym i dzięki temu również wpisującym się w nurt rozwoju zrównoważonego.
Budynek szkoły zajmuje całą działkę wzdłuż linii ulic. Jego bryła łączy się z tkanką miasta i jest konsekwentną kontynuacją kwartałowej zabudowy tej części Poznania. Aby uczynić bryłę budynku lżejszą, subtelniejszą i lepiej wpisaną w mikro‐kontekst dzielnicy podzieliliśmy ją na dwie części: bryłę części edukacyjnej i bryłę koncertową. Podział ten jest bardzo praktyczny i skuteczny, ponieważ pozwala na rozgraniczenie funkcjonalne między nauką a występami. Stosując się do tej organizacji przestrzennej, stworzyliśmy proste w orientacji korytarze. Szlaki użytkowników zewnętrznych płynnie przechodzą w szlaki dla wewnętrznych użytkowników. Korytarze są w pełni doświetlone i nie kończą się na ślepych ścianach. Oferują perspektywę widoków zewnętrznych.
Sercem szkoły jest atrium – prostokątna niezadaszona przestrzeń w środku bryły budynku. Przywołuje ona dziedzińce dawnych konserwatoriów muzycznych. Wokół dwóch stron atrium owijają się pomieszczenia dydaktyczne i sale ćwiczeń, a po dwóch pozostałych przeszklone korytarze. Atrium może rozbrzmiewać dźwiękami podczas koncertów organizowanych w ciepłe dni.
Wzdłuż ulicy 28 Czerwca rozciąga się pionowe lobby części koncertowej. Ukształtowane jest poprzez podłużną 4 kondygnacyjną przestrzeń wielofunkcyjną. Od strony części koncertowej pełni funkcje foyer natomiast od strony części edukacyjnej jest strefą spotkań i oczekiwania, w której rodzice mogą czekać na dzieci przysłuchując się nieformalnym próbom uczniów. Jest to również miejsce, w którym mogą się odbywać wystawy a widzowie i zwiedzający mogą gromadzić się w trakcie przerwy koncertu lub spektaklu.
Wydarzenia i atmosfera tego miejsca są “wyświetlane” poprzez szklaną fasadę kurtynową, dzięki czemu stają się widoczne dla przestrzeni ulicy i miasta. Pionowe lobby działa niczym wielki ekran ukazujący miastu wewnętrzne życie szkoły muzycznej.
Obydwie główne bryły szkoły jak i również wnętrze, są wykończone elewacją ukształtowaną z pionowych ceramicznych elementów. Połączenie pomiędzy wykonanymi na wymiar elementami ceramicznymi a szkłem, powoduje wrażenie falującej kurtyny. Falowanie elewacji powoduje powstanie ciekawych wykuszy wzdłuż korytarzy wokół atrium oraz w salach ćwiczeń. Geometria elewacji pomaga również w polepszeniu akustyki atrium.
Charakterystyczna elewacja może stać się dla miasta rozpoznawalną sylwetką szkoły muzycznej.
Program funkcjonalno‐ użytkowy
Obiekt podzielony został na dwie strefy: dydaktyczną i koncertową. W obrębie strefy koncertowej wydzielono również skrzydło administracyjne. Główne wejście do budynku zlokalizowane zostało przy ul. 28 Czerwca 1956 r. Zaprojektowano również dwa poboczne wejścia: od ul. Św. Jerzego‐ dla nauczycieli i pracowników administracji, oraz od ul. Wierzbięcice‐ wejście obsługi technicznej, umożliwiające muzykom opuszczenie obiektu bez konieczności przecinania komunikacji publicznej. Wzdłuż ul. 28 Czerwca 1965 r., znajduje się pionowe lobby łączące strefę publiczną i szkolną, tworzące przestrzeń wspólną. Jest to foyer sal koncertowych oraz poczekalnia i miejsce spotkań w części szkolnej. Tutaj rodzice mogą czekać na dzieci słuchając prób innych uczniów. Jest to również przestrzeń, gdzie publiczność może spędzać przerwy między spektaklami i koncertami. W strefie tej przewidziano również stołówkę z zapleczem kuchennym.
Skrzydło dydaktyczne
Część dydaktyczną zlokalizowano od strony ul. Św. Jerzego, wokół głównego atrium, umożliwiającego komfortowe doświetlenie klas szkolnych i sal do ćwiczeń indywidualnych. Sale prób mają zapewnioną izolację akustyczną przed hałaśliwą ul. 28 Czerwca 1956 r, co sprzyja ich kameralnemu charakterowi.
Strefa najmłodszego ucznia została zaprojektowana na parterze. Zawiera w swoim obrębie klasy do rytmiki (z możliwością połączenia w jedną), klasy do zajęć teoretycznych oraz węzły sanitarne.
Na każdej z kondygnacji w ramach ciągów komunikacyjnych zostały zaprojektowane przestrzenie umożliwiające organizację stałych i doraźnych miejsc do pracy i odpoczynku dla uczniów oraz przestrzenie z szafkami, gdzie uczniowie mogą pozostawić instrumenty, torby, stroje na rytmikę. Dzięki windom instrumenty mogą być transportowane przez uczniów z każdego miejsca w szkole, bez konieczności stosowania ramp ani schodów.
Sale do zajęć indywidualnych oraz zbiorowych dla uczniów starszych znajdują się na kondygnacjach +1, +2, +3, +4. Blok sal perkusyjnych jest zgrupowany i może mieć osobny korytarz dla lepszej izolacji akustycznej. Sale do prób orkiestr, big bandu i chórów umieszczone zostały również w publicznej części obiektu, co daje możliwość ich wynajęcia. W obrębie skrzydła dydaktycznego umieściliśmy także centrum multimedialne, łączące funkcje biblioteki, czytelni z technologią multimedialną.
Pokój nauczycielski wraz z zapleczem socjalnym, pomieszczeniem do spotkań z rodzicami, oraz węzłami sanitarnymi znajduje się na drugim piętrze skrzydła dydaktycznego. W jego bliskim sąsiedztwie ulokowany jest pion komunikacyjny‐ zabieg ten umożliwia pokonywanie przez nauczycieli optymalnego dystansu w drodze na zajęcia lekcyjne z uczniami.
Skrzydło koncertowe
Dostępne dla uczniów oraz pracowników z dwóch pozostałych skrzydeł obiektu. Dla publiczności koncertowej sale dostępne są z wielofunkcyjnego hallu z kawiarnią, z dojściem z zewnątrz.
Przy każdej z sal przewidziano osobną szatnię oraz węzeł sanitarny dla publiczności. Szatnie zaprojektowaliśmy automatyczne. System wysuwanego kontuaru i zautomatyzowany system wieszaków pozwalają na zaoszczędzenie przestrzeni głównego hallu przed salami koncertowymi. Garderoby dla solistów, chóru z węzłami sanitarnymi oraz pomieszczenia techniczne dostępne są z technicznego trzonu komunikacyjnego, obsługującego sale. Przestrzeń sal koncertowych jest oddalona od ruchu ulicznego.
Skrzydło administracyjne
Umieszczone jest na trzeciej i czwartej kondygnacji wokół mniejszego atrium. Obejmuje pomieszczenia administracyjne: biura (w tym gabinety dyrektora i wicedyrektorów, kierownika administracyjnego, księgowość, kadry, referenta do spraw zaopatrzenia) sekretariat, salę konferencyjną, archiwum, serwerownię, pokoje gościnne z własnymi węzłami sanitarnymi, pomieszczenie socjalne, oraz węzły sanitarne dla pracowników administracji.
Atrium umieszczone w tej strefie jest dodatkową przestrzenią rekreacyjną w obiekcie. Dostępne jest ono z poziomu trzeciej kondygnacji. Na jego obszarze zaprojektowaliśmy zieleń oraz małą architekturę, kreując tym samym atrakcyjną przestrzeń dla uczniów oraz pracowników strefy administracyjnej. Atrium umożliwiło komfortowe doświetlenie pomieszczeń administracyjnych, tworząc jednocześnie przyjazny mikroklimat w ich wnętrzach.
Sektor gospodarczy, tj. magazyny instrumentów, mebli, środków czystości, kostiumów, pomieszczenia na sprzęt porządkowy, pomieszczenia gospodarcze dostępne są z poziomu pionu technicznego, który obsługuje wszystkie kondygnacje budynku i dostępny jest również z zewnątrz. W jego obszarze znajduje się również winda towarowa z możliwością przewozu instrumentów muzycznych.
Ogólna charakterystyka konstrukcji budynku
Budynek realizowany będzie w technologii tradycyjnej konstrukcji żelbetowej : żelbetowa płyta fundamentowa , słupy żelbetowe , ściany żelbetowe. Projekt zakłada użycie następujących materiałów:
w poziomie ‐1 – beton B45, wyższe kondygnacje – beton B37, stal zbrojeniowa – A‐IIIN RB500, stal walcowana – 18G2.
‐ Fundamenty‐ ściany szczelinowe gr. 50 cm po obrysie zabudowy; płyta żelbetowa zbrojona krzyżowo stalą
z lokalnymi pogrubieniami w miejscach słupów. Pod płytą ‐ izolacja przeciwwodna z maty bentonitowej
ułożona na 10 cm warstwie podbetonu.
‐ Rampa wjazdowa do garażu‐ płyta żelbetowa gr.30cm oparta na ścianach szczelinowych żelbetowych.
‐ Stropy:
‐ Strop nad kondygnacją garażową‐ żelbetowy, monolityczny wylewany na mokro oparty bezpośrednio na słupach, ścianach oraz na podciągach żelbetowych. W rejonie słupów zaprojektowano pogrubienie stropów w formie grzybków – grubość grzybków około 55 cm – wymiar średni 3,0×3,0m
‐ Stropy pozostałych kondygnacji‐ żelbetowe, monolityczne wylewane na mokro o grubości 30cm, oparte
bezpośrednio na słupach oraz na ścianach żelbetowych .
‐ Stropy nad salami koncertowymi‐ żelbetowe, monolityczne wylewane na mokro o grubości 30cm, oparte na podciągach o wysokości 1,5m (dla rozpiętości 15m) i 1,1m (dla rozpiętości 11m)
‐ Słupy‐ żelbetowe o przekroju kwadratowym; wymiary słupa wynikające z naprężeń
‐ Ściany:
‐ Ściany żelbetowe zewnętrzne‐ o grubości 30cm.
‐ Ściany żelbetowe wewnętrzne‐ ściany klatek schodowych, ściany pomieszczeń w kondygnacji podziemnej, ściany pomieszczeń o specjalnych wymaganiach dotyczących bezpieczeństwa na pozostałych kondygnacjach, pozostałe elementy ścian żelbetowych wewnętrznych z betonu o grubościach 20 i 25 cm.
‐ Ściany murowane – w tym ściany oddzielające szachty instalacyjne oraz ściany oddzielenia pożarowego z cegły sylikatowej klasy 20 na zaprawie cementowo wapiennej 5,0 MPa o grubości 18cm.
‐ Pozostałe ściany wewnętrzne – gipsowo‐ kartonowe gr. 15cm.
‐ Nadproża‐ żelbetowe prefabrykowane – dla ścian murowanych ‐ przy większych rozpiętościach wylewane na mokro: w ścianach żelbetowych nadproża żelbetowe, będące elementami ściany.
‐ Wieńce‐ w poziomie stropów na wszystkich ścianach nośnych i samonośnych‐ wieńce żelbetowe obwodowe.
Akustyka
Jakość środowiska pracy w szkole muzycznej w dużym stopniu zależy od jej właściwości akustycznych. W projekcie wzięliśmy pod uwagę kilka aspektów akustycznych, które zainspirowały nas do stworzenia przedstawionego układu funkcjonalnego. Pomieszczenia, które zostały wzięte pod uwagę przy badaniach właściwości akustycznych to sala koncertowa, sala teatralna, kameralna sala koncertowa, studio, pokoje prób i klasy lekcyjne. Najważniejsze aspekty przedstawiono poniżej.
Izolacja akustyczna od czynników zewnętrznych
Intensywny ruch obecny na jednej z dróg wokół budynku może powodować niedopuszczalnie wysoki poziom hałasu. Duży hałas w tle powoduje słabe warunki pracy, stres i brak koncentracji. To podyktowało układ pomieszczeń w budynku, który unika bezpośredniego kontaktu pomieszczeń z hałaśliwą drogą. W taki sposób zostały zapewnione odpowiednie warunki pracy.
Izolacja akustyczna pomieszczeń
Specyfiką szkół muzycznych jest to, że kilka działań wytwarzających wysoki poziom ciśnienia akustycznego jest prowadzonych jednocześnie, np. koncerty i próby. Instrumenty perkusyjne wytwarzają wysoki poziom dźwięków przejściowych, co powoduje, że mogą być słyszane nawet kilka pomieszczeń dalej. Ponadto, szczególnie ważne jest to, że próby studenckie mogą być prowadzone równocześnie z występem odbywającym się w sali koncertowej. W związku z czym, już na tym etapie projektowania zwrócono uwagę na izolację akustyczną pomiędzy pomieszczeniami. Sala koncertowa i teatralna są oddzielone podwójną ścianą działową zapewniającą wystarczającą izolację akustyczną. Ponadto istnieje niezależny korytarz instalacji powyżej dwóch sal zapewniający również odpowiednią izolację akustyczną pomiędzy kameralną salą koncertową i salami prób , które znajdują się na wyższej kondygnacji. Dodatkowo, przewidziano wystarczająco dużo miejsca na sale prób, co umożliwia budowę podwójnych ścian działowych, aby zapewnić odpowiednią redukcję dźwięku między nimi.
Właściwości akustyczne pomieszczeń
Właściwości akustyczne pomieszczeń są zależne od ich wyposażenia, co przekracza zakres tego etapu projektowania. Niemniej jednak ważne jest, aby odpowiednie wielkości i kształty pomieszczeń zostały tak dobrane, by uniknąć wielu potencjalnych anomalii akustycznych. Ściany w salach prób są nachylone, żeby nie tworzyło się echo. Ponadto, stosunek boków w sali prób jest wybrany w taki sposób, żeby osiągnąć optymalny rozkład rezonansu w pomieszczeniu. Sala koncertowa , sala teatralna i kameralna sala koncertowa potrzebują profesjonalnego konsultanta akustycznego do dostrojenia ich właściwości akustycznych. Dlatego ważne dla projektu na tym etapie jest rozważenie wszystkich działań i spełnienie wymagań funkcjonalnych każdej sali. Zostało to zrobione, a także przewidziano przestrzeń dla urządzeń technicznych i elementów akustycznych. W ten sposób akustyka sal nie ma ograniczenia w zmianach projektu na późniejszych etapach.
Proponowane rozwiązania materiałowe
Powierzchnie ścian sal koncertowych pokryte są perforowanymi panelami akustycznymi ułożonymi pionowo, w celu osiągnięcia optymalnej akustyki. Na sufitach stosuje się podwieszone panele akustyczne, natomiast wygłuszone podłogi wykończone są drewnianym parkietem. Zakrzywiona elewacja przełamuje dodatkowo echo wewnętrznych dźwięków.
Podłogi dwukondygnacyjnego foyer oraz korytarzy wykonane są z posadzki epoksydowej, ściany pomieszczeń emitujących hałas od strony komunikacji pokryte są drewnianymi panelami ściennymi, a sufit na tym obszarze wykonany jako podwieszany, z płyt gipsowo– kartonowych. Stropy międzykondygnacyjne wykończone w zależności od typu pomieszczeń posadzką lub parkietem, składają się warstwy jastrychu 6 cm, warstwy izolacji akustycznej z wełny mineralnej 4 cm (co zapewnia wygłuszenie przy wyższych częstotliwościach), płyty żelbetowej o grubości 30 cm, która zapewnia również lepszą izolację dźwiękową między płytami (co zapewnia wygłuszenie przy niższych częstotliwościach).
Falująca elewacja zaprojektowana została w formie pionowych pasów z prefabrykowanych elementów ceramicznych o zakrzywionym profilu, przeplatanych potrójnymi szkleniami. Konstrukcja elewacji mocowana jest na podkonstrukcji z odpowiednią izolacją akustyczną między piętrami.
