Eksperymentalna Strefa Wystawiennicza – Artystyczny Start Up to dyplom magisterski Katarzyny Kołpy wykonany pod kierunkiem Profesora Krzysztofa Ingardena na Wydziale Architektury i Sztuk Pięknych Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Projekt, którego obrona miała miejsce w maju 2018 r. został oceniony przez Komisję Egzaminacyjną na ocenę 5 z wyróżnieniem.
Projekt Eksperymentalnej Strefy Wystawienniczej – Artystycznego Start Upu jako elementu Kultury i Sztuki Południowego Brzegu Wisły w Krakowie
Autor: mgr inż. Katarzyna Kołpa
Promotor: prof. nadzw. dr hab. inż. arch. Krzysztof Ingarden
Asystent promotora: mgr inż. arch. Piotr Urbanowicz
Uczelnia: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego | Wydział Architektury i Sztuk Pięknych
Termin obrony: maj 2018
Temat pracy
Projekt dyplomowy Eksperymentalnej Strefy Wystawienniczej – Artystycznego Start Up’u miałby tworzyć miejsce, które funkcjonowałoby jako przestrzeń wystawiennicza dla ekspozycji czasowych, festiwali czy wernisaży. Mimo dużej ilości wysokiej klasy obiektów muzealnych w Krakowie zauważono potrzebę stworzenia miejsca, które pozwalałoby na podziwianie zbiorów prywatnych kolekcjonerów, młodych artystów czy organizację gościnnych wydarzeń. Zapoczątkowało to ideę kreacji miejsca, które nie kojarzyłoby się z konkretnym nurtem czy okresem w sztuce, a stanowiło przestrzeń przyjazną dla artystów, marchandów, architektów czy pasjonatów sztuki, gdzie mogliby oni zarówno organizować wystawy czy eventy, jak i posłuchać wykładów czy po prostu odpocząć w otoczeniu natury i sztuki. Stąd nazwa obiektu eksperymentalna strefa wystawiennicza, ponieważ obiekt stanowiłby nowatorską interpretację znanych dotąd obiektów wystawienniczych, do których z góry przypisana jest kolekcja sztuki lub jej rodzaj.
Ważnym elementem koncepcji było również rozszerzenie programu funkcjonalnego o dodatkowe przestrzenie takie jak pracownia artystyczna, kawiarnia, czytelnia czy zielony ogród na dachu połączony z ekspozycją, dzięki temu obiekt zyskuje status przestrzeni publicznej dla mieszkańców i osób odwiedzających miasto. Z tego powodu zdecydowano się na nazwanie obiektu artystycznym start up’em, dzięki nieformalnemu charakterowi obiekt miałby stanowić inkubator dla artystycznych przedsięwzięć, przestrzeń odpowiednią dla początkujących twórców, odpowiednią do tworzenia, a następnie wystawy dzieł, organizacji happeningów i spotkań, bez poczucia skrępowania i nobilitacji tradycyjnymi obiektami muzealnymi. W opracowaniu projektu dyplomowego fundamentalnym aspektem była współzależność przyrody, sztuki, architektury i przestrzeni publicznej.
Inspiracje
W procesie tworzenia niniejszej pracy dyplomowej istotnym elementami były inspiracje naturą i procesami w niej zachodzącymi. Człowiek jako użytkownik obiektu powinien stanowić punkt wyjścia procesu projektowego. Poszukiwanie inspiracji w naturze i sztuce pozwala na poszukiwanie form nietypowych i oryginalnych, dzięki którym projekty będą harmonijne i zrównoważone oraz odwzorowywać będą schematy sprawdzone w naturze. Zasadniczym aspektem były także podróże architektoniczne oraz ich późniejsza analiza w kontekście projektowym, urbanistycznym oraz jako przestrzeni wystawienniczych. Poszukiwanie nowoczesnych przestrzeni publicznych lubianych przez mieszkańców dużych miast pozwala na obserwację w praktyce sprawdzonych rozwiązań kompozycyjnych. Ponadto zasadnicza była także analiza istniejących przestrzeni wystawienniczych i warsztatowych oraz ocena ich pod kątem rozwoju tego typu obiektów w przyszłości. Wymagania współczesnych odbiorców muzeów dynamicznie się zmieniają, co roku spada liczba odwiedzających muzea, dlatego także tworząc propozycję tego typu obiektu przeanalizowano obecną sytuację na rynku muzealnictwa i postanowiono ustosunkować się do prognozowanych trendów rozwoju przez pryzmat nowoczesnych technologii, digitalizacji czy nadania muzeom statusu prestiżowych przestrzeni publicznych w skali metropolii.
Lokalizacja
Wybrano działkę w dzielnicy Podgórze, bezpośrednio przylegającą do Bulwarów Wiślanych, ze względu na reprezentacyjny charakter w skali miasta Krakowa. Tereny otaczające rzekę Wisłę stanowią ważny punkt w funkcjonowaniu miasta pod względem komunikacyjnym oraz rekreacyjnym. Z tego względu istotna jest aranżacja działek otaczających Bulwary, na których powinno lokować się obiekty podnoszące atrakcyjność centrum miasta. Szczególnie ciekawym, ze względu na kulturę, sztukę i architekturę nowoczesną, odcinkiem Bulwarów Wiślanych jest fragment południowego brzegu rzeki, gdzie znajdują się jedne z najistotniejszych obiektów wystawienniczych w mieście takie jak: Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha wraz z Galerią Europa-Daleki Wschód, Centrum Kongresowe ICE, Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora „Cricoteka” czy MOCAK. Eksperymentalna strefa wystawiennicza – artystyczny start up miałaby stanowić uzupełnienie dla istniejących sprawnie funkcjonujących przestrzeni wystawienniczych. Zaproponowano wytyczenie Szlaku Kultury i Sztuki Nowoczesnej Południowego Brzegu Wisły w Krakowie składającego się z obiektów specjalizujących się w kulturze i sztuce nowoczesnej uwzględniając wspomniane obiekty istniejące oraz niniejszy Dyplom.
Z terenu działki rozpościera się malowniczy widok na zakole Rzeki Wisły, z którego zobaczyć można wiele znanych obiektów na mapie miasta. Działka o parkowym charakterze i powierzchni 0,6 ha znajduje się w centrum i jest dobrze skomunikowana w skali miasta, zarówno dzięki transportowi kołowemu jaki i komunikacji miejskiej. Przestrzeń w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego przeznaczona została na park miejski. Z tego powodu przyjęto zasadę, iż planowana inwestycja nie zmniejszyłaby ilości terenów zielonych, a samo stworzenie na obszarze uporządkowanego parku zniwelowałoby istniejące różnice terenu i podniosło atrakcyjność lokalizacji.
Funkcja
Eksperymentalna Strefa Wystawiennicza – Artystyczny Start Up stanowić ma przestrzeń uniwersalną pod wystawy czasowe, prywatne kolekcje lub wydarzenia związane z architekturą i sztuką. Z tego powodu nadrzędną kwestią było stworzenie powierzchni otwartej, umożliwiającej podział w zależności od zapotrzebowania. W części ekspozycyjnej słupy konstrukcyjne zastąpiono ścianami konstrukcyjnymi dającymi korzystny efekt wizualny, kadrując wnętrze w niedomknięte przestrzenie i wytyczając możliwość zmian w aranżacji przestrzeni. Pionowe płaszczyzny stanowią także miejsce dla projekcji. W części wystawienniczej obiektu zaprojektowano ruchomą platformę wystawienniczą, która poprzez regulację wysokości od -1 do +1 daje możliwość wykorzystania jej na wiele sposobów w zależności od aktualnej koncepcji przestrzeni. Przy obniżeniu jej na kondygnację podziemną pełnić może ona funkcję dodatkowej sali lub ekspozycję elementu wyższego niż jedna kondygnacja.
W tworzeniu projektu Eksperymentalnej strefy wystawienniczej – artystycznego start up’u ważnym aspektem było uwzględnienie funkcji uzupełniających, które pomagałyby w sprawnym działaniu obiektu i uatrakcyjniały jego profil. Wejście główne do budynku odbywa się przez zadaszony plac miejski, w obszarze którego znajduje się także kawiarnia z czytelnią o kształcie przeszklonego walca. Na przeciwko głównego wejścia zaprojektowana została recepcja witająca odwiedzających, za ścianą której zaprojektowano salę konferencyjną, która pozwala na organizację wykładów, projekcji filmowych czy konferencji.
Nieopodal wejścia zaproponowano także czytelnię, stanowiącą miejsce skupienia i nauki. Pomiędzy recepcją, a wejściem do strefy wystawienniczej przewidziano obszerne foyer, umożliwiające organizację wernisaży i lokowanie tam stolików, bądź cateringu. We wschodniej części budynku na poziomie 0 umiejscowiono strefę administracji i wejście do obiektu dla pracowników i korzystających z pracowni artystów (na poziomie -1). Od ulicy Sokolskiej zaprojektowano zjazd do garażu na poziom -1. W garażu podziemnym znajduje się 13 miejsc postojowych. Na wschodniej części kondygnacji podziemnej znalazły się także pomieszczenia ogólnodostępne dla odwiedzających – szatnia, szafki do przechowania rzeczy, pokój rodzica oraz toalety. Dostawa dzieł sztuki odbywa się na poziomie -1, w tej części budynku znajdują się pomieszczenia związane z magazynowaniem i przygotowaniem dzieł sztuki przed ekspozycją, a także strefa techniczna. We wschodniej części poziomu -1 zaprojektowano strefę dla artystów, którzy mają do swojej dyspozycji dwie pracownie o łącznej wielkości ponad 200 m2 z zapleczem socjalnym i restauratornią dzieł sztuki.
W celu utrzymania parkowego charakteru lokalizacji założono, iż powierzchnia zielona zostanie podniesiona na poziom dachu, gdzie będzie udostępniona publiczności. Postanowiono pozostawić na obszarze działki osiem istniejących drzew o wysokich walorach estetycznych i przyrodniczych. Wybrane skupiska drzew, stanowiły punkt wyjściowy do stworzenia bryły budynku. Cztery z istniejących drzew znajdują się wewnątrz bryły budynku, a wokół nich stworzono wewnętrzne atria. Ich forma inspirowana była obrazem Kazimierza Malewicza – Koło i Prostokąt. Na dachu znajduje się także zieleń niska o zróżnicowanej wysokości i swobodne alejki. Istniejące drzewa rosnące poniżej, koronami wystają ponad poziom dachu, dzięki czemu przestrzeń jest delikatnie zacieniona. Na poziomie +1 znajduje się kawiarnia w formie przeszklonego walca, z której rozpościera się widok na korony istniejących drzew i ogród na dachu, a także na Wisłę i Bulwary.
Forma
W tworzeniu koncepcji Eksperymentalnej Strefy Wystawienniczej – Artystyczny Start Up istotnym aspektem było stworzenie przestrzeni publicznej o funkcji wystawienniczej, która swoją architekturą nie dominowałaby nad otaczającą przyrodą i sztuką, a stanowiłaby dopełnienie wybranej działki i nowoczesny, zrównoważony obiekt na mapie miasta Krakowa.
Ze względu na nietypową topografię, różnice terenu i mur oporowy wałów Wiślanych zdecydowano się na budynek wpisujący się w istniejącą formę działki i nie pozbawiający sąsiednich budynków dostępu do światła i malowniczych widoków. Parterowa forma budynku stanowi także połączenie pomiędzy poziomem ulicy Legionów Piłsudskiego, ulicy Władysława Warneńczyka (ok. 5m) i Plant im. Floriana Nowackiego. Na poziomie ulicy Legionów Piłsudskiego zielony dach budynku stanowi przedłużenie poziomu chodnika. Budynek pełni rolę parku płynnie łączącego się z poziomem ulicy. Dzięki temu powierzchnia zielona nie zmniejsza się wobec istniejącej, a dzięki uporządkowaniu jej jest ona korzystniejsza dla odbiorców. Drzewa, które przerastają w koncepcji budynek, tworzą na poziomie dachu efekt spaceru w koronach drzew – elementu nieznanego dotąd w skali miasta.
Bryła budynku zaprojektowana została w formie minimalistycznego pawilonu, który stanowić ma tło dla sztuki nowoczesnej, organizowanych wydarzeń i istniejącej przyrody, a głównie służyć odwiedzającym i mieszkańcom miasta swoim kształtem, estetyką i funkcją. Elewacje parterowego budynku wykonane zostały w systemie ścian szklanych z podwójnym szkleniem, dzięki któremu forma budynku jest lekka i nowoczesna oraz widoczna jest zarówno panorama miasta z wnętrza budynku, jak z zewnątrz obserwować można ekspozycję sztuki, odwiedzających, jak i różnego typu wydarzenia. Wnętrza obiektu zachowane zostały w stonowanej kolorystyce z wykorzystaniem naturalnego betonu i białych materiałów wykończeniowych, aby nie konkurować z zielenią i sztuką, a stanowić minimalistyczne, eleganckie i ponadczasowe tło.
