Zespół pracowni Projekt Praga zdobył II nagrodę w konkursie na opracowanie koncepcji Centrum Konserwatorsko-Magazynowe Muzeum Narodowego w Warszawie. Jury konkursu nagrodziło koncepcję za racjonalne i eleganckie rozwiązanie wszystkich wymagań i zagadnień konkursowych, nawet tych przeciwstawnych.
Centrum Konserwatorsko-Magazynowe Muzeum Narodowego w Warszawie
II Nagroda w konkursie: Projekt Praga
Zespół: Karolina Tunajek, Marcin Garbacki, Patrycja Arasim, Damian Kasperowicz, Katarzyna Krokos, Joanna Ryżko, Kinga Rzeplińska, Zofia Stachura, Jacek Wochowski
Wizualizacje: RENDEREK
Centrum Konserwatorsko-Magazynowe Muzeum Narodowego w Warszawie
Architektura i otoczenie budynku odwzorowują zastane elementy parku „Na Książęcem”, kryjącego bogatą historię, sięgającą czasów założenia ogrodowego, którego autorem był Szymon Bogumił Zug.
Baza parteru przyjęła formę masywnego, częściowo przegłębionego przyziemia, nawiązującego do atmosfery położonego nieopodal podziemnego Elizeum. Posadowiony na bazie korpus wyższych pięter ma charakter lekkiego ogrodowego pawilonu, którego przeszklenia umożliwiają spacerowiczom wgląd w pracę muzealników odpowiednie doświetlenie ich miejsc pracy, a po zmroku rozświetlają parkową okolicę.
Gmach Muzeum Narodowego, położony na styku arterii Alej Jerozolimskich i Parku „Na Książęcem”, jest jednym z najdostojniejszych budynków Warszawy, otwierającym Śródmieście od strony Wisły i domykającym zielony ciąg parków Powiśla. W tym unikalnym kontekście urbanistyczno-przyrodniczym ma powstać jego rozbudowa.
Pawilon Centrum Konserwatorsko-Magazynowego zaplanowano na terenie parku od południowej strony Muzeum, w bliskim sąsiedztwie znamienitych budynków użyteczności publicznej – dawnego Domu Partii i Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych. Znaczenie tego obszaru w tkance miejskiej zmieniło się w ostatnich latach, dzięki animacji podcieni i dziedzińca gmachu KC oraz realizacji biurowca autorstwa Andrzeja Chołdzyńskiego.
Kładka nad ulicą Książęcą, prześwit przy budynku Nowy Świat 2.0 i przekryty pergolami pasaż prowadzący do Alej Jerozolimskich, stały się popularnymi trasami pieszymi, które ożywiły tę część parku. Ulokowanie w nim nowej funkcji publicznej wydaje się tym bardziej uzasadnione i wpisane w dotychczasowe przekształcenia.
Obok współczesnego miejskiego kontekstu niemniej ważny jest historyczny. Bogata historia i założenia przyrodnicze osiemnastowiecznego ogrodu „Na Książęcem”, były głównym źródłem inspiracji dla koncepcji pawilonu. Odtworzenie zatartych elementów kompozycji parku i nawiązania do atmosfery oryginalnych budowli podziemnych, w tym wyjątkowej struktury Elizeum, stanowią główną oś ideową projektu. Podjęto również próbę nawiązania dialogu z powściągliwą architekturą muzealnego gmachu Tadeusza Tołwińskiego.
Opinia Jury
„Projektowana architektura składa się z połączenia dwóch uzupełniających się stref odnoszących się zarówno do bezpośredniego kontekstu jak i do funkcji. Dolna, należy do świata parku, jest bardziej publiczna, elementy projektowanego wnętrza odnoszą się nawet do pobliskiego Elizeum. Górna, bardziej biurowa, stanowi łącznik pomiędzy światem pobliskich biurowców a instytucją muzeum.”
Zagospodarowanie terenu
Główną intencją koncepcji zagospodarowania terenu było uporządkowanie przedpola Muzeum i kompozycyjne odwzorowanie elementów dawnego ogrodu, przy zachowaniu dotychczasowych niezbędnych funkcji serwisowych.
Zachowano podział na ogrodzoną strefę wewnętrzną muzeum i ogólnodostępną strefę parkową, lokując pawilon na ich styku. Wejście dla zwiedzających zlokalizowano w południowo-wschodnim narożniku przy Alei Lorentza, której oś była elementem historycznego założenia parkowego. W tej samej strefie na wschodniej elewacji zaproponowano otwarcie i taras kawiarni, które mogą stać się pierwszym elementem zielonego dziedzińca na osi gmachu Muzeum i zaczątkiem układu przewidzianego w planie miejscowym.
Wejście dla personelu i rampa dostawcza znajdują się w części ogrodzonej, w której zaplanowano również system wewnętrznej komunikacji kołowej. Wjazd na dolny poziom dziedzińca pozostawiono w dotychczasowej lokalizacji, prostując jego przebieg w ramach przybliżenia rysunku do oryginalnej kompozycji ogrodu.
Połączenie pawilonu z istniejącym gmachem przeprowadzono w łączniku, zaprojektowanym przy wschodniej granicy działki, w poziomie istniejących magazynów przy trafostacji.
Możliwość etapowania i ekonomika przyjętych rozwiązań
W kontekście ekonomiki rozwiązań głównym założeniem było znalezienie kompromisu miedzy maksymalnym wykorzystaniem zastanego zagospodarowania i infrastruktury, a przybliżeniem koncepcji do dawnych założeń kompozycyjnych parku. Jak opisano powyżej, wykorzystana została duża część zabudowań technicznych, bez zmian pozostaje trafostacja muzeum, zminimalizowano również ingerencje w ukształtowanie terenu. Poza znaczeniem kosztowym, ma to korzystny wpływ na ciągłość działania muzeum w trakcie realizacji pawilonu.
W ramach optymalizacji kosztów parkingi pozostawiono jako otwarte, co eliminuje konieczność realizacji zamkniętej struktury wyposażonej w instalacje.
Zgodnie z wytycznymi przyjęto możliwość etapowania inwestycji, przy zachowaniu integralności i niezależności zaprojektowanego pawilonu. W przypadku zabudowań trafostacji i platformy parkingowej, zaproponowany zakres modyfikacji może zostać zrealizowany w odrębnym etapie, z pozostawieniem w pierwszym etapie aktualnych zabudowań i ograniczeniu ingerencji do przebicia łącznika. Natomiast rozszerzając zakres koncepcji, zaprojektowana platforma parkingowa może przyszłościowo stać się zielonym tarasem z ogrodem rabatowym.
Odwzorowanie dawnego ogrodu
W układ zagospodarowania terenu wpleciono szereg elementów, będących odwzorowaniem dawnej kompozycji ogrodu „Na Książęcem” Szymona Bogumiła Zuga. Są to między innymi: ogrodzenie ujęcia wody w kształcie domu ogrodników, taras przy ryzalicie muzeum w śladzie dawnej oranżerii, oś alejki serwisowej, okulus w elewacji parteru i misy retencyjne na dachu w obszarze dawnego gazonu z fontannami, platforma parkingowa w geometrii zbliżonej do dawnego ogrodu rabatowego, ciągły pas zieleni przy gmachu muzeum, nasadzenia brzózek na zielonym dziedzińcu.
Elewacje
Intencją projektową było stworzenie obiektu pawilonowego, lekkiego, zintegrowanego z parkiem – odmiennego od monumentalnej architektury sąsiednich gmachów, tworzących miejską pierzeję parku. Przeszklone piętra zapewniają częściowy wgląd w aktywność wewnątrz budynku, a po zmroku rozświetlą parkową okolicę.
Baza parteru ma formę masywnego, częściowo zagłębionego w gruncie przyziemia. W takim ukształtowaniu odnajdują się nawiązania do podziemnego Elizeum. W publicznej strefie wprowadzono dwa przeszklone otwarcia – hallu i kawiarni – przekryte szerokim zadaszeniem, akcentującym południowo-zachodni wejściowy narożnik bryły. Na zachodniej elewacji zaprojektowano okulus, nawiązujący do historycznej osi z fontannami. Parter został wykończony okładzinami z betonu architektonicznego o beżowym zabarwieniu, zbliżonym do piaskowca fasad muzeum.
Piętra od pierwszego do trzeciego kryje szkieletowa elewacja, będąca strukturą filigranowych filarków i półek gzymsowych. Jej lekkość i ażurowość zaczerpnięto z architektury altan i pawilonów ogrodowych, natomiast powściągliwość geometrii, proporcje i dyscyplina rytmu elementów nawiązują do fasady Muzeum. Ukształtowanie elewacji ma również swoje uzasadnienie w funkcjonalności obiektu: frontowa fasada południowa zyskuje dzięki gzymsom efektywne zacienienie od wysokiego słońca. Możliwość redukcji doświetlenia i przegrzania zapewniają dodatkowo rolety zewnętrzne.
Lekką część elewacji zaplanowano z elementów z anodowanego aluminium, z którego wykonać można zarówno słupki, wykończenia gzymsów, obróbki jak i ślusarkę okienną. Wybór materiału stanowi nawiązanie do aluminiowych detali budynku giełdy. Zaproponowane anodowanie pozwala uzyskać materiał trwały, szlachetny i naturalnie przebarwiony, w odcieniu wpisanym w zieleń parkową i sąsiednie budynki.
Funkcja
Na parterze wydzielono część dla zwiedzających i część dla personelu, w której znajduje się strefa dostaw i rozładunek muzealiów z przejściem do łącznika i dźwigu towarowego, oraz pracownia konserwacji mebli i magazyn.
W części publicznej znalazła się sekwencja pomieszczeń sali wystawowej oraz hallu i kawiarni, które dzięki wzajemnemu sąsiedztwu oraz otwarciu na taras i zielony dziedziniec, umożliwią organizację wydarzeń różnej wielkości, na styku budynku i parku.
Główny magazyn zlokalizowano na piętrze +1, na dodatkowo wzmocnionym stropie nad parterem, obniżając poziom największych obciążeń. Trzony na tym piętrze mają śluzy, pomagające utrzymaniu stabilnej temperatury.
Na piętrze +2 zlokalizowano pracownię konserwacji malarstwa z rozproszonym światłem, pracownię konserwacji papieru i pokój kwerend, magazyn w trzonie centralnym oraz pracownię konserwacji ceramiki, szkła i metalu.
Na piętrze +3 zlokalizowano 22 trzyosobowe pokoje kustoszy, dział digitalizacji, archiwum i dział inwentarzy.
Pietra zaplanowano w strukturze pozbawionej słupów, opartej na centralnym trzonie ścianowym i zewnętrznym obwodzie konstrukcji. Dzięki temu zmaksymalizowano elastyczność przestrzeni i możliwość wydzielania pomieszczeń.
Dostępność
Przewiduje się pełne dostosowanie budynku i terenu wokół do korzystania przez osoby z niepełnosprawnościami, zarówno wśród personelu, jak i odwiedzających:
– Główne wejście ma zapewniony płaskie dostęp od strony zachodniego najścia Aleją St. Lorentza,
– Wszystkie piętra połączono windami o wymiarach dostosowanych dla osób poruszających się na wózkach,
– Na każdej kondygnacji znajduje się toaleta dla osób z niepełnosprawnościami,
– Górny poziom parkingu jest połączony z poziomem wejścia służbowego pawilonu platformą,
– Przewidziano miejsca postojowe dla osób z niepełnosprawnością,
– Na parkingu przewidziano miejsca postojowe przeznaczone dla osób z niepełnosprawnościami,
– W budynku przewiduje się odpowiednie oznaczenia, kontrasty, uławiające orientację i korzystanie z przestrzeni.
Wnętrza
W przestrzeni parteru dominują masywne przegrody i wyżłobione nisze, przywołujące atmosferę podziemnych budowli. Na piętrach zaproponowano neutralną przestrzeń pracy związanej ze zbiorami o różnym charakterze, dostosowaną technologicznie, materiałowo i w umeblowaniu, dającą możliwość regulacji natężenia światła dziennego i sztucznego, oraz zapewniającą higienę akustyczną.
