Koncepcja Muzeum Sztuki Współczesnej w Poznaniu to temat pracy dyplomowej Jakuba Pakosa, opracowanej pod kierunkiem Ewy Pruszewicz-Sipińskiej na Wydziale Architektury Politechniki Poznańskiej.
Temat pracy: Muzeum Sztuki Współczesnej w Poznaniu
Autor: Jakub Pakos | jakubpakos@gmail.com
Uczelnia: Wydział Architektury Politechniki Poznańskiej
Promotor: dr hab. inż. arch. Ewa Pruszewicz-Sipińska, prof. Nadzw
Muzeum Sztuki Współczesnej w Poznaniu
Zmiany zachodzące w ostatnich latach nad Warta pokazują jak ważnym elementem dla Poznania jest rzeka, stała się ona miejscem spotkań ludzi młodych oraz przestrzenią realizacji wielu eventów kulturalnych. Zmiany te dostrzegło również miasto, władze miejskie uchwaliły dyrektywę wodna Warta 2030 mająca na celu poprawienia bezpieczeństwa przeciwpowodziowe, oraz przeciwstawienie się utracie związku miasta z rzeką. Program zakłada rewitalizacje brzegów Warty, przywrócenie jej starego koryta, domknięcie I ramy komunikacyjnej oraz rozbudowanie oferty kulturalnej na odcinku Starego miasta i Ostrowa Tumskiego. Na terenie opracowania znajdują się obecnie budynki biurowe firmy ENEA, które zgodnie z dyrektywa zostaną przeniesione w inna lokalizacje, w skutek zmiany brzegów półwysep stanie się ponownie wyspą, która wzbogacić ma ofertę powstającej na obszarze Środki i Ostrowa Tumskiego wyspy muzeów, której pierwszymi elementami są już Brama Poznania i Rezerwat Genius Loti.
Obszar Ostrowa Tumskiego jest niewątpliwie nacechowany głębokim kontekstem historycznym, biorąc pod uwagę istniejącą zabudowę, począwszy od Katedry poznańskiej aż po nowo powstałe budynki, jak ICHOT. Podstawowym założeniem projektu było podjęcie dyskusji z otaczającym krajobrazem, dlatego tez przeprowadziłem szereg prób wprowadzenia do historycznego otoczenia współczesnej architektury, która wyróżniałaby się z niego w dość charakterystyczny sposób, a nie tylko wpisywała uzupełniając istniejąca tkankę. Za punkt odniesienia przyjęto znane europejskie realizacje które również powstały w ważnych historycznie dzielnicach, m. in. Projekty biura Coop Himmelblau dla Wiednia, czy Zahy Hadid dla Rzymu . Koncepcja, która stała się punktem bazowym dla ostatecznej formy budynku, łączyła w sobie zalety wcześniejszych modeli, była przede wszystkim formą bardziej wpisaną w geometrie dzielnicy, lica ścian kontynuują istniejące w zabudowie osie, pozwala ona stworzyć jednocześnie budynek introwertyczny i otwarty, oraz krajobrazową rampę z punktem widokowym na szczycie.
Budynek Muzeum Sztuki Współczesnej zlokalizowany jest na działce przy ul. Panny Marii, plan miejscowy narzucił linie zabudowy w odległości 4m od granicy działki, po całym jej obwodzie. Wszystkie funkcje pomocnicze związane z dostawami i obsługą techniczna budynku zostały zlokalizowane od strony północnej i północno-wschodniej – gdzie przebiega I Rama komunikacyjna, znajdują się tam parkingi naziemne, podziemne, dla samochodów osobowych i autokarów oraz plac manewrowy dla samochodów dostawczych . Południowa część działki ma charakter reprezentacyjny w związku ze swoją ekspozycja od strony Rzeki Warty i zwróceniu ku zabudowaniom starego miasta. Znajduje się tam głównie plac wejściowy przed muzeum z zaprojektowanymi trawnikami i małą architektura. Projekt zakłada również rewitalizacje brzegów wyspy, przede wszystkim stworzenie schodów umożliwiających swobodną komunikacje między poziomami, oraz rewaloryzacje zieleni łęgowej.
Główne wejście do budynku znajduje się na poziomie gruntu, od jego zachodniej strony, w pawilonie wejściowym, odseparowanym wizualnie od głównego korpusu budynku, przestronne foyer mieści w sobie recepcje, szatnie, pomieszczenie z szafkami dla gości oraz sklep muzealny. W tej przestrzeni następuje podział gości w zależności od celu wizyty.
Zwiedzający wystawę, po zakupie biletów kierują się na schody ruchome po prawej stronie, które zabierają ich na przedostatnie piętro z tarasem widokowym na zabudowania ostrowa Tumskiego i Nowego Miasta, z kawiarnia na ostatniej kondygnacji, oraz wejście na ekspozycje.
Użytkownicy centrum konferencyjnego oraz edukacyjnego w foyer wejściowym kierują się na schody wachlarzowe po jego prawej stronie, prowadzące na 1 piętro gdzie mieszczą się oba centra. Centrum konferencyjne to przede wszystkim sala audytoryjna, oraz dwie mniejsze sale konferencyjne wraz z zapleczem technicznym, oraz audytoryjny green room z możliwością otwarcia i połączenia z obszernym foyer w przypadku organizacji większych imprez. Centrum edukacyjne to 2 sale warsztatowe, laboratorium oraz sala to spotkań małych grup lub indywidualnych .
Na parterze budynku poza strefa wejściową znajduję się również całe zaplecze biurowe budynku, administracja, biura kuratorów wystaw, biuro promocji, magazyny i archiwum, oraz sala konferencyjna dla użytku wewnętrznego, pomieszczenie ochrony i pomieszczenia techniczne związane z wentylacja budynku. Północna część budynku to strefa zaopatrzenia, oraz parkingów, wszystkie przyjmowane towary w tym zaopatrzenie gastronomii oraz eksponaty muzealne przechowywane są w magazynach w piwnicy, gdzie znajduję się cześć socjalna dla pracowników obiektu – szafki oraz toalety, której uzupełnieniem jest pokój socjalny ze stołówka na parterze.
Goście rozpoczynają zwiedzanie na czwartym piętrze, mogąc gromadzić się w foyer z widokiem za panoramę Poznania z dominanta Katedry Poznańskiej. Trasa zwiedzania obejmuje 21 sal ekspozycyjnych w systemie linowym o łącznej powierzchni 4961 m2, mieszczących się na 3 kondygnacjach, których wizualne połączenie stanowi atrium stanowiące punkt odniesienia dla zwiedzających, wprowadzając światło słoneczne do wnętrza oraz tworząc wizualne połączenie z foyer wejściowym na parterze. Goście odwiedzają atrium 6 krotnie , jest ono miejscem spotkań dającym chwile wytchnienia podczas długiego zwiedzania. Ekspozycja dobiega końca na 2 piętrze, gdzie zwiedzający mogą powrócić jedną z wież komunikacyjnych na parter, do wejściowego foyer i dokonać zakupów w sklepie muzealnym, mogą również pozostać na kondygnacji i skorzystać z oferty muzealnej restauracji z widokiem na zabudowania starego miasta, Cytadele i północne wyspy na Warcie. Od strony północnej znajduje się zaplecze kuchenne, ze stanowiskami przygotowawczymi, magazynami oraz zmywalnią i zapleczem socjalnym dla personelu. Wszystkie piętra budynku wyposażono w toalety dla odwiedzających z przewidziana toaleta dla osób niepełnosprawnych. Główna komunikacja w budynku odbywa się z wykorzystaniem 3 wież komunikacyjnych, będących jednocześnie klatkami ewakuacyjnymi, z czego dwie stanowią główny element konstrukcyjny budynku.
Budynek w związku ze znacznym nadwieszeniem części ekspozycyjnej posiada dość skomplikowaną konstrukcje nośną. Ze względów akustycznych, sztywności konstrukcji oraz zapewnienia odpowiedniej odporności ogniowej, przewidziano wykonanie budynku w konstrukcji żelbetowej w której elementami przenoszącymi obciążenia są żelbetowe ściany nośne i stropy oraz słupy żelbetowe . Żelbetowe ściany konstrukcyjne o grubości 1m, stanowiące trzony klatek schodowych są głównym elementem konstrukcyjnym podtrzymującym uniesiona część ekspozycyjną budynku, dodatkowymi elementami podpierającymi są ukośne słupy stalowe, stanowiące szkielet szklanej konstrukcji przekrywającej foyer.
Część ekspozycyjna została wykonana w konstrukcji stalowej, kształt budynku został osiągnięty poprzez zastosowanie odpowiednich profili stalowych, stanowiących konstrukcje przestrzenna o grubości 1.5 m, okalającą wnętrze budynku. Stal została odpowiednio zabezpieczona w celu zwiększenia parametru wytrzymałości ogniowej do 120 min.
Projektując Muzeum Sztuki Współczesnej, w tak ważnym dla Poznania miejscu, jakim niezaprzeczalnie jest Ostrów Tumski, oraz położone po przeciwnych stronach Warty – Stare Miasto i Śródka, starano się wpisać nową, współczesną kubaturę o dość znaczących rozmiarach w silnie oddziałowujący kontekst historyczny. Znaczący wpływ na formę obiektu miały słowa Architekta Daniela Libeskinda, jego artystyczne motto, „Obojętność nie jest zaletą, a neutralność nie stanowi wartości. Nie widzę na świecie miejsca dla obojętnych budynków, bo świat nie bogaci się poprzez obojętność i neutralność, a poprzez pasję, miłość i wiarę…”. Forma Architektoniczna, układ funkcjonalny oraz wewnętrzne ukształtowanie budynku są kompromisem pomiędzy oczekiwaniami projektowymi i warunkami jakie powinno spełniać każde dobrze zaprojektowane muzeum, a prawem budowlanym wyznaczającym obowiązujące wymiary elementów, linie zabudowy i warunki umiejscowienia budynku, oraz możliwościami konstrukcyjnymi i idącymi za nimi względami ekonomicznymi. Ważnym elementem projektu było stworzenie odpowiednich przestrzeni ekspozycyjnych, które w odpowiedni sposób eksponowałby zbiory muzeum, stanowiąc jednocześnie dla nich bezpieczne „schronienie”. Podstawową wytyczną estetyczną, było stworzenie lekkiego, wznoszącego się obiektu i stosunkowo minimalistycznym wyrazie, w którym jednymi „przerwaniami” struktury są dwa otwarcia widokowe, uwypuklające najważniejsze osie widokowe – punkt widokowy na szczycie z Otwarciem na Katedrę Poznańska i dolinę Warty, oraz restauracja z panoramą zabudowy Starego Miasta. Starając się powiązać wszystkie kształtujące projekt wytyczne powstała bryła Muzeum Sztuki Współczesnej , wprowadzająca do historycznej tkanki element ruchu, reprezentowany przez ekspresyjny kształt, inspirowany sztuką kinetyczną. Obiekt nawiązuje dialog z otaczająca tkanką uwypuklając jej najważniejsze elementy, zupełnie nie przyjmując biernej postawy uzupełnienia przestrzeni, lecz zaznacza swoją obecność w charakterystyczny sposób, wyznaczając współczesne aspiracje, tej głęboko historycznej dzielnicy.
